மிஃராஜ் கூறும் படிப்பினை

 

மிஃராஜ் கூறும் படிப்பினை

 

لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرَى

 

நிச்சயமாக அவர் தன் இறைவனின் மிகப்பெரிய அத்தாட்சிகளில் சிலவற்றை (மெய்யாகவே) கண்டார். திருக்குர்ஆன்:- 53:18

 

இரு உலகத்தின் தலைவர், நபிகள் நாயகம் முஹம்மத் (ஸல்) அவர்கள் மக்காவை விட்டும் புலம்பெயர்ந்து செல்வதற்கு முன்னர், ஒருமுறை ரஜப் மாதம் 27ஆம் நாள் இரவன்று தமது புனித உடலுடன் (மிஃராஜ் எனும்) விண்ணுலகப் பயணத்தை மேற்கொண்டார்கள். நபியவர்கள் தமது வாழ்நாளில் கனவின் மூலமாகவும் பலமுறை (மிஃராஜ் எனும்) விண்ணுலகப் பயணம் சென்று வந்துள்ளார்கள். நபியவர்களுக்கு கொடுக்கப்பட்ட அற்புதங்களில் இதுவும் ஒன்று என்பது நாம் அறிந்தவையே!

 

நபியவர்கள் இந்தப் பயணத்தில் ஏராளமான விஷயங்களை கண்டார்கள். குறிப்பாக, சில பாவக் காரியங்களுக்குரிய தண்டனைகளை கண்ணால் கண்டு எச்சரிக்கும் விதமாக அதைப்பற்றி மிகவும் விரிவாக விவரித்துள்ளார்கள்.

 

மேலும், நபியவர்கள் இதன் மூலம் இது போன்ற பெரும் பாவங்களை விட்டும் தமது சமுதாயத்தினர் தம்மை தற்காத்துக் கொள்ளவேண்டும் என்று விரும்புகிறார்கள்.

 

பிரபலமான திருக்குர்ஆனின் விரிவுரையாளர் பேரறிஞர் இப்னு கஸீர் (ரஹ்) அவர்கள் கூறுகிறார்கள். நபிகள் நாயகம் (ஸல்) அவர்கள் ( أَنَّ الْإِسْرَاءَ كَانَ لَيْلَةَ السَّابِعِ وَالْعِشْرِينَ مِنْ رَجَبٍ. وَاللَّهُ أَعْلَمُ ) (மிஃராஜ் எனும்) விண்ணுலப் பயணம் மேற்கொண்டது ரஜப் மாதம் 27 வது நாள் இரவாகும். அல்லாஹ்வே (இதைப் பற்றி முழுமையாக) அறிந்தவன். நூல்:- அல்பிதாயா வந்நிஹாயா

 

பேரறிஞர் இப்னு கஸீர் (ரஹ்) அவர்கள் கூறுகிறார்கள். ( وَقَدْ عَايَنَ فِي تِلْكَ اللَّيْلَةِ مِنَ الْآيَاتِ وَالْأُمُورِ الَّتِي لَوْ رَآهَا أَوْ بَعْضَهَا غَيْرُهُ، لَأَصْبَحَ مُنْدَهِشًا أَوْ طَائِشَ الْعَقْلِ، وَلَكِنَّهُ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - أَصْبَحَ وَاجِمًا، أَيْ سَاكِنًا، يَخْشَى إِنْ بَدَأَ فَأَخْبَرَ قَوْمَهُ بِمَا رَأَى، أَنْ يُبَادِرُوا إِلَى تَكْذِيبِهِ، فَتَلْطَّفَ بِإِخْبَارِهِمْ أَوَّلًا بِأَنَّهُ جَاءَ بَيْتَ الْمَقْدِسِ فِي تِلْكَ اللَّيْلَةِ، وَذَلِكَ )  (விண்ணுலகப் பயணம் மேற்கொண்ட) அந்த இரவில் பல சான்றுகள் பல விஷயங்கள் அருமை நாயகம் (ஸல்) அவர்கள் கண்டார்கள். அவற்றை அல்லது அவற்றில் சிலவற்றை மற்றவர்கள் கண்டால் திகைத்துப் போயிருப்பார்கள். அல்லது அறிவு சுவாதீனமாகியிருப்பார்கள். எனினும் நபியவர்கள் எவ்வித பதற்றமின்றி அமைதியானவர்களாகவே இருந்தார்கள். ஆயினும், அவர்கள் விவகாரம் வெளிப்பட்டு, தாம் பார்த்ததை தம் சமூகத்தினருக்குத் தெரிவிக்கும்போது தம்மை பொய்யர் என கருதுவர் என்று அஞ்சுபவர்களாக இருந்தார்கள். எனவே, அவர்கள் அந்த இரவில் பைத்துல் மக்திஸ் பள்ளிவாசலுக்குச் சென்று வந்ததை மட்டுமே முதலில் கூறி, நிதானத்தை மேற்கொண்டார்கள். நூல்:- அல்பிதாயா வந்நிஹாயா

 

தொழுகையை பேணாதவர்கள்

 

உங்களை நரகத்தில் புகுத்தியது எது?" என்று கேட்பார்கள். அதற்கவர்கள் "நாங்கள் தொழக்கூடியவர்களில்லை. (என்பார்கள்.) திருக்குர்ஆன்:- 74:42, 43

 

நபிகள் நாயகம் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். இன்றிரவு (கனவில் ஏற்பட்ட மிஃராஜ் பயணத்தில்) இரு வானவர்கள் என்னிடம் வந்து என்னை எழுப்பி, நடங்கள் என்றனர். நான் அவர்கள் இருவருடன் நடக்கலானேன். நாங்கள் ஒருங்கிணைத்து படுத்து கொண்டிருந்த ஒரு மனிதரிடம் சென்றோம். அங்கு அவரது தலைமாட்டில் ஒரு பாறாங்கல்லை வைத்துக்கொண்டு மற்றொரு மனிதர் நின்று கொண்டிருந்தார். அவர் அந்தக் கல்லைப் படுத்திருக்கும் மனிதரின் தலையில் போட, அது அவரது தலையை நசுக்கிவிடுகிறது. பின்னர் அந்தக் கல் அடித்தவரை நோக்கி உருண்டு வர, அவர் பின் தொடர்ந்து சென்று கல்லை எடுத்துக்கொள்கிறார்.

 

மறுபடியும் அவர் வந்து சேர்வதற்குள் படுத்திருந்தவரின் தலை முன்பிருந்ததைப் போன்றே நல்ல நிலைக்கு மாறிவிடுகிறது. அதன் பிறகு அங்கு வந்து முதல் தடவை செய்ததைப் போன்றே அவர் மீண்டும் செய்கிறார். நான் அவர்கள் இருவரிடமும், "அல்லாஹ் தூயவன்! இவர்கள் இருவரும் யார்?" என்று கேட்டேன். அதற்கு அவர்கள், ( يُثْلَغُ رَأْسُهُ بِالْحَجَرِ، فَإِنَّهُ الرَّجُلُ يَأْخُذُ الْقُرْآنَ فَيَرْفُضُهُ وَيَنَامُ عَنِ الصَّلاَةِ الْمَكْتُوبَةِ ) "கல்லால் தலை நசுக்கப்பட்ட அந்த மனிதன் குர்ஆனை (மனனம் செய்து) எடுத்துக்கொண்டுவிட்டுப் பிறகு அதையும் (மறந்து) விட்டவன் ஆவான். மேலும், அவன் கடமையாக்கப்பட்ட தொழுகைகளை நிறைவேற்றாமல் தூங்கிவிட்டவனும் ஆவான்" என்று கூறினர். அறிவிப்பாளர்:- சமுரா பின் ஜுன்துப் (ரலி) அவர்கள் நூல்:- புகாரீ-7047

 

கண்மணி பெருமானார் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். நான் மிஃராஜ் பயணத்தில் செல்லும் வழியில் மக்களில் சிலரை காண நேர்ந்தது. அவர்களின் தலைகள் கற்களால் அடித்து நொறுக்கப்படுகின்றன. உடனே அந்த தலைகள் முன் நிலைக்கு வருகின்றன. மீண்டும் நொறுக்கப்படுகின்றன. இவ்வாறு அவர்கள் ஓயாது வேதனை செய்யப்பட்டு கொண்டிருக்கிறார்கள். இக்கோரக் காட்சியைக் கண்ட நான், "இவர்கள் யார்?" என்று வினவினேன் அதற்கு ஜிப்ரீல் (அலை) அவர்கள், ( هَؤُلَاءِ الَّذِينَ تَتَثَاقَلُ رُءُوسُهُمْ عَنْ تَأْدِيَةِ الصَّلَاةِ )  "இவர்கள்தான் (தன் மீது விதிக்கப்பட்ட) தொழுகையை நிறைவேற்ற முடியாத அளவுக்கு தலைக்கனம் கொண்டவர்கள்" என்று கூறினார். நூல்:- நஷ்ருத்தீப் மௌலானா அஷ்ரப் அலீ தானவீ (ரஹ்)

 

ஸகாத் வழங்க மறுத்தவர்கள்

 

(எவர்கள்) தங்கத்தையும், வெள்ளியையும் சேகரித்து வைத்துக்கொண்டு, அதனை அல்லாஹ்வுடைய பாதையில் செலவு செய்யாதிருக்கின்றனரோ அவர்களுக்கு (நபியே!) நீங்கள் துன்புறுத்தும் வேதனையை நற்செய்தியாகக் கூறுங்கள். 

(தங்கம், வெள்ளியாகிய) அவற்றை நரக நெருப்பில்   பழுக்கக் காய்ச்சி அவற்றைக் கொண்டு அவர்களுடைய நெற்றிகளிலும், அவர்களுடைய விலாக்களிலும், அவர்களுடைய முதுகுகளிலும் சூடிட்டு "உங்களுக்காக நீங்கள் சேகரித்து வைத்திருந்தவை இவைகள்தான். ஆகவே, நீங்கள் சேகரித்து வைத்திருந்த இவற்றை சுவைத்துப் பாருங்கள்" என்று கூறப்படும் தினத்தை  (நபியே! நீங்கள் அவர்களுக்கு ஞாபகமூட்டுங்கள்.)   திருக்குர்ஆன்:- 9:34, 35

 

கண்மணி பெருமானார் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். நான் மிஃராஜ் பயணத்தில் செல்லும் வழியில் ஓர் இடத்தில் சிலர் கந்தல் துணிகளால்  கோவணம் கட்டிக்கொண்டவாறு விலங்குகளைப் போல் எரி நரகின் கற்களையும் நரகக் கள்ளிகளையும் மேய்ந்து கொண்டிருந்தனர். நான், "இவர்கள் யார்?" என்று வினவினேன். ஜிப்ரீல் (அலை) அவர்கள், ( هَؤُلَاءِ الَّذِينَ لَا يُؤَدُّونَ الزَّكَاةَ ) "இவர்கள்தாம் (செல்வந்தர்களாக இருந்தும் தன் மீது விதிக்கப்பட்ட) ஸகாத்தை வழங்க மறுத்தவர்கள்" என்று கூறினார். நூல்:- நஷ்ருத்தீப் மௌலானா அஷ்ரப் அலீ தானவீ (ரஹ்)

 

அருமை நாயகம் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். ( أَوَّلُ ثَلاَثَةٍ يَدْخُلُونَ اَلنَّارَ أَمِيرٌ مُتَسَلِّطٌ وَ ذُو ثَرْوَةٍ مِنْ مَالٍ لاَ يُؤَدِّي حَقَّ اَللَّهِ فِيهِ وَ فَقِيرٌ فَجُورٌ )  கொடுமைக்கார தலைவன், போதிய செல்வம் இருந்தும் அல்லாஹ்விற்குரிய கடமையை (ஸகாத்தை) நிறைவேற்றாதவன், பெருமையடிக்கும் ஏழை. ஆகிய மூவரும் தாம் நரகில் முதலாவதாக நுழைவார்கள். நூல்:- இப்னு குஸைமா, இப்னு ஹிப்பான், தாரீக் திமிஷ்க் இமாம் இப்னு அசாகிர் 51/152

 

உரிமைகளை மறுத்தவர்கள்

 

கண்மணி பெருமானார் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். நான் மிஃராஜ் பயணத்தில் செல்லும் வழியில் ஓர் இடத்தில் ஒரு மனிதன் தென்பட்டான். அவன் தன்னால் சுமக்க முடியாத அளவுக்கு விறகுகளை சேமித்து வைத்துக்கொண்டு, மேலும் மேலும் விறகு பொறுக்கிக் கொண்டிருக்கிறான்.

 

நான், "இவன் யார்?" என்று வினவினேன். அதற்கு ஜிப்ரீல் (அலை) அவர்கள், "இவனும் உங்கள் சமுதாயத்தைச் சேர்ந்தவனாவான். இவன் மீது பிறருக்குச் சேர வேண்டிய உரிமைகளும், கடன்களும் ஏராளமாக இருக்கின்றன. அவை போதாது என்று, மேலும், பிறர் உரிமைகளையும் பொருள்களையும் கவர்ந்து தம்மீது அதிகச் சுமையை ஏற்றிக்கொள்பவன்" என்று கூறினார். நூல்:- நஷ்ருத்தீப் மௌலானா அஷ்ரப் அலீ தானவீ (ரஹ்)

அறிஞர்கள் பொதுமக்கள் என, பொறுப்புகளைப் பெறத்துடிக்கும் பேராசையால்  தமது செல்வாக்கை பயன்படுத்துவோர், தில்லுமுல்லு அடிதடி மற்றும் வாய்ச்சவுடாலில் ஈடுபடுவோர் கவனிக்க வேண்டிய நபிமொழி இது. 

தமக்கு கிடைத்துள்ள பொறுப்பை முறையாக நிறைவேற்றாமல், மேலும் மேலும் பல பொறுப்புக்களைத் தேடி ஓடுபவர்கள் கவனிக்க வேண்டிய நபிமொழி இது.

இது போன்ற, பல நபிமொழிகளை கண்ட பிறகு, சிறிய பெரிய எந்த பொறுப்பும் வேண்டாம் என்று ஒதுங்கிக்கொண்ட பல உத்தமர்களை இஸ்லாமிய வரலாற்றில் காணலாம். 

 

தம்மை மறந்த பேச்சாளர்கள்

இறைநம்பிக்கையாளர்களே! நீங்கள் செய்யாத காரியங்களை(ச் செய்துவிட்டேன்; அல்லது செய்வேன் என்று) ஏன் கூறுகின்றீர்கள்? திருகுர்ஆன்:- 61:2

 

ஒரு அறிஞர் கூறுகிறார். எச்சரிக்கையாக இருந்து கொள்ளுங்கள்! மக்களிடம் (சொர்க்கத்திற்கு) அழைப்புப்பணி செய்துவிட்டு, அங்கே உங்களை காண முடியாமல் செய்துவிடுகிறீர்கள். மக்களிடம் (நரகம்) குறித்து எச்சரிக்கை செய்துவிட்டு அவர்களை முந்திக்கொண்டு அங்கு சென்றுவிடுகிறீர்கள்!

 

அண்ணல் நபி (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். என்னை வானுலகம் அழைத்துச் செல்லப்பட்ட இரவில் நான் சில மக்களை கடந்து சென்றேன். நெருப்பாலான கத்திரிகளால் அவர்களின் உதடுகள் வெட்டப்பட்டுக்கொண்டிருந்தன. நான், ( مَن هٰؤُلاءِ يَا جِبريلُ؟ ) “ஜிப்ரீல்! இவர்கள் யார்?” என்று கேட்டேன். அதற்கு அவர் ( خُطَباءُ أُمَّتِكَ الذينَ يقولونَ ما لا يفعلونَ وَيَقرؤُونَ كتابَ اللهِ ولا يعملونَ بِهِ ) “இவர்கள் உங்கள் சமுதாயத்தில் (மார்க்க) சொற்பொழிவாளர்கள். இவர்கள் தாங்கள் செய்யாததை (மக்களுக்கு) சொல்வார்கள். இவர்கள் அல்லாஹ்வின் வேதத்தை ஓதுவார்கள். (ஆனால்) அதன்படி செயல்படாதவர்கள்” என்று கூறினார். அறிவிப்பாளர்:- அனஸ் (ரலி) அவர்கள் நூல்:- முஸ்னது அஹ்மத், ஷுஅபுல் ஈமான் இமாம் பைஹகீ, முஸ்னது அபூயஅலா, பஸ்ஸார், இப்னு ஹிப்பான், இப்னு அபீதுன்யா, ஸஹீஹ் அத்தர்ஙீபு வத்தர்ஹீபு-121, ஸஹீஹ் ஜாமிஉ-129

 

பேராசான் பெருமானார் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். ( يُؤْتَى بِالرَّجُلِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَيُلْقَى فِي النَّارِ فَتَنْدَلِقُ أَقْتَابُ بَطْنِهِ فَيَدُورُ بِهَا كَمَا يَدُورُ الْحِمَارُ بِالرَّحَى فَيَجْتَمِعُ إِلَيْهِ أَهْلُ النَّارِ فَيَقُولُونَ يَا فُلاَنُ مَا لَكَ أَلَمْ تَكُنْ تَأْمُرُ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ فَيَقُولُ بَلَى قَدْ كُنْتُ آمُرُ بِالْمَعْرُوفِ وَلاَ آتِيهِ وَأَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ وَآتِيهِ ) மறுமைநாளில் ஒரு மனிதர் கொண்டு வரப்பட்டு நரகத்தில் வீசப்படுவார். அப்போது அவரது வயிற்றிலுள்ள குடல்கள் முழுவதும் வெளியே வந்துவிடும். அவர் குடலை இழுத்துக்கொண்டு கழுதை செக்கு இயந்திரத்தைச் சுற்றிவருவதைப் போன்று சுற்றிவருவார். அப்போது நரகவாசிகள் அவரைச் சுற்றி ஒன்றுகூடி, "இன்ன மனிதரே! உமக்கேன் இந்த நிலை? நீர் (உலக வாழ்வின்போது) நற்செயல் புரியுமாறு (மக்களுக்குக்) கட்டளையிட்டு, தீமை புரியவேண்டாம் என (அவர்களை)த் தடுத்துக் கொண்டிருக்(கும் நற்பணி செய்திகொண்டிருக்)க வில்லையா?" என்று கேட்பார்கள்.

 

அதற்கு அந்த மனிதர், "ஆம்; நற்செயல் புரியும்படி (மக்களுக்கு) நான் கட்டளையிட்டேன்; ஆனால், அந்த நற்செயலை நான் செய்யவில்லை. தீமை புரியவேண்டாம் என (மக்களை) நான் தடுத்தேன்; ஆனால், அந்தத் தீமையை நானே செய்துவந்தேன்" என்று கூறுவார். அறிவிப்பாளர்:- உசாமா பின் ஸைத் (ரலி) அவர்கள் நூல்:- புகாரீ-3267, முஸ்லிம்-5713

 

இஸ்ரவேலர்களுடைய அறிஞர்கள் செய்த பெரும் தவறுகளில் இதுவும் ஒன்றாகும். அவர்கள் மக்களுக்கு உபதேசம் செய்வார்கள். ஆனால், அவர்கள் அதை பின்பற்றி நடக்கமாட்டார்கள். இதைப்பற்றி அல்லாஹ் இப்படி கண்டிக்கிறான்:

 

நீங்களோ வேதத்தை ஓதுபவர்களாக இருக்கும் நிலையில் உங்களை நீங்கள் மறந்துவிட்டு, மக்களுக்கு (மட்டும்) நன்மையை ஏவுகிறீர்களா? நீங்கள் சிந்தித்து புரியமாட்டீர்களா? திருக்குர்ஆன்:- 2 : 44

 

வீட்டில் பெற்றோர், பிள்ளைகளுக்கு முன்மாதிரியாக இருக்க வேண்டும். குடும்பத்தில் பெரியவர்கள், சிறியவர்களுக்கு முன்மாதிரியாக நடக்க வேண்டும். அறிஞர்களும் அதிகாரிகளும் பொதுமக்களுக்கு முன்மாதிரியாக திகழ வேண்டும். இப்படி நம்மில் ஒவ்வொருவரும் நமக்கு கீழ் உள்ளவர்களுக்கு அழகிய முன்மாதிரியாக திகழ வேண்டும். அப்போதுதான் நாம் அவர்களுக்கு நல்லுபதேசம் செய்கிறபோது அந்த உபதேசம் அவர்களுக்குள் நல்ல மாற்றத்தை கொண்டு வரும். அவர்கள் ஆர்வத்தோடு நமது வழிகாட்டலை ஏற்று நடப்பார்கள்.

 

உபதேசம் மக்களுக்கு தேவை. அறிவுரைகள் மக்களுக்கு சென்று சேர்ந்துகொண்டே இருக்க வேண்டும். அவர்களின் காலை - மாலை, இரவு - பகல், தொழில், வியாபாரம், வழிபாடு, குடும்ப வாழ்க்கை என எல்லாவற்றிலும் அவர்களுக்கு அறிவுரையும் நல்லுபதேசமும் அழகிய வழிகாட்டலும் தேவைப்பட்டுக் கொண்டே இருக்கிறது.

 

ஆம், அந்த உபதேசமும் அறிவுரையும் ஆழமாகவும், அழுத்தமாகவும், நல்ல தாக்கத்தை ஏற்படுத்தக்கூடியதாகவும் இருக்க வேண்டும்.

 

அத்தகைய நல்ல அறிவுரைகளை வழங்க தகுதியானவர்கள், சிறந்த உபதேசத்தை கொடுக்க அருகதை உள்ளவர்கள் யாரென்றால் அந்த அறிவுரைகளையும் உபதேசங்களையும் தங்கள் வாழ்வில் எடுத்து நடப்பவர்கள்தான்.

 

இமாம் ஹஸன் (ரஹ்) அவர்கள் கூறுகிறார்கள்: ( عِظِ النَّاسَ بِفِعْلِكَ وَلَا تَعِظْهُمْ بِقَوْلِكَ ) நீ உனது செயலால் மக்களுக்கு உபதேசம் செய்! உனது சொல்லால் (மட்டுமே) அவர்களுக்கு உபதேசம் செய்யாதே! நூல்:- ஸுஹ்து இமாம் அஹ்மது இப்னு ஹன்பல்-1559

 

வட்டித் தொடர்புள்ளவர்கள்

 

வட்டி (வாங்கித்) தின்பவர்கள் ஷைத்தான் பிடித்துப் பித்தம் கொண்டவர்கள் எழும்புவது போலன்றி (வேறு விதமாக மறுமையில்) எழும்பமாட்டார்கள். திருக்குர்ஆன்:- 2:275

 

நபிகள் நாயகம் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். ( أَتَيْتُ لَيْلَةَ أُسْرِيَ بِي عَلَى قَوْمٍبُطُونُهُمْ كَالْبُيُوتِ فِيهَا الْحَيَّاتُ تُرَى مِنْ خَارِجِ بُطُونِهِمْ ) ஓர் இரவில் நான் (மிஃராஜ் எனும்) இரவு பயணத்திற்கு அழைத்துச் செல்லப்பட்டபோது மக்களில் சிலரைக் கடந்து சென்றேன். அவர்களின் வயிறுகள் வீடுகளைப்போன்று (பெரிதாக) இருந்தன அவற்றினுள் பாம்புகள் இருந்தன. அவர்களின் வயிறுகளுக்கு வெளியிலிருந்தே அவை தெரிந்தன. ( مَنْ هَؤُلاَءِ يَا جِبْرَائِيلُ ) நான், "ஜிப்ரீல்! இவர்கள் யார்?" என்று கேட்டேன். அவர், ( هَؤُلاَءِ أَكَلَةُ الرِّبَا ) "இவர்கள் தான் வட்டி வாங்கி உண்டவர்கள்" என்று கூறினார். அறிவிப்பாளர்:- அபூஹுரைரா (ரலி) அவர்கள் நூல்:- இப்னுமாஜா2264, முஸ்னது அஹ்மத், தஃப்சீர் இப்னு கஸீர் அல்பகரா வசனம்-275 

 

கண்மணி பெருமானார் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். நான் மிஃராஜ் பயணத்தில் செல்லும் வழியில் ஓர் இடத்தில் சிலர் காணப்பட்டனர். அவர்களின் வயிறுகள் ஒவ்வொன்றும் ஒவ்வொரு வீட்டு பருமளவு இருந்தன. அவர்கள் எழுந்திருக்க முயற்சிக்கும்போது வயிற்றின் பளு அவர்களைக் கீழே தள்ளிவிடுகிறது. அப்போது நான், ( يَا جِبْرِيلُ، مَنْ هَؤُلَاءِ ) "ஜிப்ரீல்! இவர்கள் யார்?" என்று கேட்டேன் அதற்கு அவர், ( هَؤُلَاءِ مِنْ أُمَّتِكَ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لَا يَقُومُونَ إِلَّا كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنْ الْمَسِّ ) "(வட்டித் தொழில் நடத்தியவர்கள்) இவர்கள் உங்கள் சமுதாயத்தைச் சேர்ந்தவர்கள்தாம் என்று கூறிவிட்டு, வட்டி உண்போர் ஷைத்தான் தீண்டியதால் பைத்தியம் பிடித்தவன் எழுவதை போலன்றி வேறு விதமாக (மறுமை நாளில்) எழ மாட்டார்கள்” (2:275) என்ற வசனத்தை ஓதி காட்டினார். நூல்:- நூல்:- முஸ்னது அல்ஹாரிஸ், தலாயிலுந் நுபுவ்வா இமாம் பைஹகீ, முக்தஸர் தாரீக் திமிஷ்க்

 

நபிகள் நாயகம் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள் இன்றிரவு (கனவில் ஏற்பட்ட மிஃராஜ் பயணத்தில்) இரு வானவர்கள் என்னிடம் வந்து என்னை எழுப்பி நடங்கள் என்றனர். நான் அவர்கள் இருவருடன் நடக்கலானேன். நாங்கள் நடந்து ஓர் ஆற்றின் அருகே சென்றோம். அது இரத்தத்தைப் போன்று சிவப்பாக இருந்தது. அந்த ஆற்றில் ஒருவன் நீந்திக்கொண்டிருந்தான். ஆற்றின் கரையில் தமக்கருகே நிறைய கற்களைக் குவித்துவைத்தபடி ஒரு மனிதர் இருக்கிறார். அந்த நீச்சல்காரன் நீந்தி நீந்தி, கற்களைக் குவித்துக்வைத்துக்கொண்டிருக்கும் மனிதரிடம் (கரைக்குச்) சென்று அவருக்கு முன்னால் தமது வாயைத் திறக்கின்றான். உடனே (கரையில் நிற்பவர்) அவனுடைய வாயில் கற்களைப் போடுகிறார். உடனே அவன் நீந்தியபடி (திரும்பிச்) சென்றுவிட்டு மீண்டும் அவரை நோக்கி வருகிறான். அவரிடம் அவன் திரும்பி வரும்போதெல்லாம் தனது வாயை அவன் திறந்து காட்ட, அவர் அவன் வாயில் கற்களை போட்டுக் கொண்டிருக்கிறார். (அவன் திரும்பி பழைய இடத்திற்கே தள்ளப்படுகிறான். இப்படியே தொடர்ந்து நடைபெற்றுக் கொண்டிருக்கிறது.)

 

நான் அவர்களிடம், "இவ்விருவரும் யார்?" என்று கேட்டேன். அதற்கு அவர்கள், ( فَإِنَّهُ آكِلُ الرِّبَا ) "(ஆற்றில் நீந்தி கொண்டிருந்த) அவன் வட்டி வாங்கித் தின்றவன் ஆவான்" என்று கூறினர். அறிவிப்பாளர்:- சமுரா பின் ஜுன்துப் (ரலி) அவர்கள் நூல்:- புகாரீ-7047

 

வட்டியின் மூலமாக உண்பவர்கள் மறுமை நாளில் பல்வேறு முறைகளில் வேதனைக்கு ஆளாவார்கள் இந்த நபிமொழிகள் எச்சரிக்கிறன.

 

கடன் பெறும் ஏழை ஒருவர் மருத்துவச் செலவு, அரிசி பருப்பு, படிப்பு, பாடப்புத்தகம் போன்ற அவசிய தேவைகளுக்காகவே கடன் வாங்குகிறார். அவரிடம்போய் அசலையும் கொடு; கூடுதலாக ஒரு தொகையை வட்டியாகவும் கொடு என்பது கேட்பது கொடுமையல்லவா? மனிதாபிமானமற்ற இச்செயலை மனித உள்ளம் படைத்த எவரும் ஆதரிக்க மாட்டார்கள்.

 

வசதி படைத்தவர்களும் வட்டிக்குக் கடன் வாங்குவது உண்டு. புதிய தொழில் தொடங்க, பழைய தொழிலில் முதலீடு செய்ய எனப் பல நோக்கங்களுக்காக அவர்களும் கடன் வாங்குகிறார்கள். இந்த முதலை போட்டு அவர்கள் அடையும் இலாபத்தில் ஒரு பங்கை வட்டியாக செலுத்துவதால் அவர்களுக்கு என்ன பாதிப்பு என்ற சிலர் கேட்கலாம். உண்மை அதுவன்று; கடன் கொடுத்த வங்கி அல்லது தனிமனிதர் இலாபத்தில் பங்கு கேட்கும் அதே வேளையில் நஷ்டம் ஏற்பட்டால் அதையும் பகிர்ந்து கொள்ள வேண்டுமல்லவா? யாரும் அப்படிச் செய்வதில்லை. இது என்ன நியாயம்? கடன் கொடுத்தவர், இலாபம் நஷ்டம் இரண்டிலும் பங்கு பெறத் தயாராக இருந்தால், கூட்டு வியாபார அடிப்படையில் அதைச் செய்யலாமே! அதைத் தவிர்த்து வட்டிக்கு ஏன் கடன் கொடுக்க வேண்டும்?

 

வட்டி முறையில் ஏராளமான பாதிப்புக்களும் தவறுகளும் நடக்கின்றன. உழைப்பில்லாமல் பணம் சேர்த்தல், ஒரு சாராரிடம் மட்டுமே பணம் குவிதல், சந்தையின் இயல்பான போக்குத் தடைபடல், பணம் கொடுத்தவர்களுக்கு வறியவர்கள் அடிமையாதல், ஈவிறக்கமில்லா முறைகளில் வட்டி வசூலித்தல், வட்டி செலுத்த முடியாமல் மானத்துக்குப் பயந்து தலைமறைவு ஆவது, அல்லது தற்கொலை செய்து கொள்வது என பல சமூக தீமைகள் நடைபெறுகிறது. இக்கொடுமைகளுக்கு முற்றுப்புள்ளி வைக்கவே இஸ்லாம் வட்டிக்கு தடை விதித்தது.

 

விபச்சாரம் புரிந்தவர்கள்

 

(இறைநம்பிக்கையாளர்களே!) நீங்கள் விபச்சாரத்திற்கு நெருங்கவும் வேண்டாம். ஏனென்றால், நிச்சயமாக அது மானக்கேடானதாகவும், தீய வழியாகவும் இருக்கிறது. திருக்குர்ஆன்:- 17:32

 

நபிகள் நாயகம் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள் இன்றிரவு (கனவில் ஏற்பட்ட மிஃராஜ் பயணத்தில்) இரு வானவர்கள் என்னிடம் வந்து என்னை எழுப்பி நடங்கள் என்றனர். நான் அவர்கள் இருவருடன் நடக்கலானேன். நாங்கள் நடந்து அடுப்பு போன்று (மேல் பகுதி குறுகலாகவும் கீழ்பகுதி விசாலமாகவும்) இருந்த (பொந்து) ஒன்றின் அருகில் வந்தோம். அதனுள்ளிருந்து (மனிதர்களின்) கூச்சமும் ஆரவாரமும் கேட்டது. உடனே நாங்கள் அதற்குள்ளே எட்டிப்பார்த்தோம். அங்கு ஆண்களும் பெண்களும் நிர்வாணமாக இருந்தனர். அங்கு அவர்களுக்குக் கீழே இருந்து தீப்பிழம்பு ஒன்று (மேலே) வருகிறது. அந்தப் பிழம்பு அவர்களை அடையும்போது அவர்கள் ஓலமிடுகின்றனர்.

 

நான் அவ்விரு வானவர்களிடம், "இவர்கள் யார்?" என்று கேட்டேன். அதற்கு அவர்கள், ( فَإِنَّهُمُ الزُّنَاةُ وَالزَّوَانِ ) "இவர்கள் விபச்சாரம் புரிந்த ஆண்களும் விபச்சாரம் புரிந்த பெண்களும் ஆவர்" என்று கூறினர். அறிவிப்பாளர்:- சமுரா பின் ஜுன்துப் (ரலி) அவர்கள் நூல்:- புகாரீ-7047

 

கண்மணி பெருமானார் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். நான் மிஃராஜ் பயணத்தில் செல்லும் வழியில் ஓர் இடத்தில், பெண்களில் சிலர் தூய்மையான இறைச்சியை வைத்துக் கொண்டிருக்கிறார்கள். ஆனால், அவர்களிடம் (இருப்பதை உண்பதற்கு) யாரும் நெருங்கவில்லை. (மற்றொரு இடத்தில்) பெண்களில் சிலர் துர்நாற்றம் வீசும் இறைச்சியை வைத்து கொண்டிருந்தார்கள். அவர்களிடம் இருப்பதை மக்கள் சாப்பிட்டு கொண்டிருந்தனர். நான் "ஜிப்ரீல்! இவர்கள் யார்?" என்று கேட்டேன். அவர், ( هَؤُلاءِ مِنْ أُمَّتِكَ يَتْرُكُونَ الْحَلالَ وَيَأْتُونَ الْحَرَامَ ) "இவர்கள் உங்கள் சமுதாயத்தைச் சேர்ந்தவர்கள்தாம். அனுமதிக்கப்பட்டதை (தமது மனைவியரை) தவிர்த்துவிட்டு, தடுக்கப்பட்டதின் (கள்ள உறவின்) பக்கம் சென்றவர்கள்" என்று கூறினார். நூல்:- முஸ்னது அல்ஹாரிஸ், தலாயிலுந் நுபுவ்வா இமாம் பைஹகீ, முக்தஸர் தாரீக் திமிஷ்க்

 

இமாம் ஷம்சுத்தீன் அத்தஹபீ (ரஹ்) அவர்கள் கூறுகிறார்கள். நரகத்தில் விபச்சாரம் புரிந்தவர்களின் மர்மஸ்தானங்கள் (முகட்டில் இழுத்து) மாட்டப்பட்டிருக்கும் நிலையில் இரும்புத்தடியினால் அடிக்கப்படுவார்கள். அவர்கள் அபயம் தேடி கூக்குரலிட்டுக் கதறும்போது, (ஸபானியாக்கள் எனும்) நரக காவலாளிகள்,  'அல்லாஹ்வைப் பயப்படாது நீ இன்பம் பெற்றுச் சிரித்தாய் அல்லவா? அதற்குரிய கூலியைப் பெற்றுக்கொள்' என்று கூறுவார்கள் என ஸபூர் வேதத்தில் எழுதப்பட்டுள்ளது. நூல்:-  அல்கபாஇர்

 

நபிமொழி அறிவிப்பாளர், மார்க்கச் சட்ட மேதை, தாபியீன்களில் ஒருவருமான மக்ஹூல் அத்திமிஷ்கீ (ரஹ்) அவர்கள் கூறியதாவது. ( يَجِدُ أَهْلُ النَّارِ رَائِحَةً مُنْتِنَةً فَيَقُولُونَ مَا وَجَدْنَا أَنْتُنَّ مِنْ هَذِهِ الرَّائِحَةِ فَيُقَالُ لَهُمْ هَذِهِ رِيحٌ فُرُوجُ الزُّنَاةِ ) நரகவாசிகள் நரகத்தின் வேதனையை அனுபவித்துக் கொண்டிருக்கும் போதே, மிகக் கெட்ட நாற்றத்தை சுவாசிப்பார்கள். இந்த கெட்ட நாற்றம் பெரிய வேதனையாய் இருக்கிறதே! என்று கதறுவார்கள். அந்த நாற்றம் விபச்சாரம் செய்தவர்களின் மர்மஸ்தானங்களிலிருந்து வெளியாகும் நாற்றம் தான் என அவர்களுக்கு அறிவிக்கப்படும். நூல்:-  அல்கபாஇர் இமாம் அத்தஹபி

 

அநாதைகளின் பொருள்களை அபகரிப்பவர்கள்

 

அபூசயீத் அல்குத்ரீ (ரலி) அவர்கள் கூறியதாவது. நாங்கள் அருமை நாயகம் (ஸல்) அவர்களிடம், "நாயகமே! நீங்கள் (மிஃராஜ் எனும்) இரவு பயணத்தின்போது எதைக் கண்டீர்கள்?" என்று வினவினோம். அதற்கு நபியவர்கள், (நான் விண்ணுலப் பயணத்தின்போது) ஒரு கூட்டத்தைக் கண்டேன். அவர்களுடைய உதடுகள் ஒட்டத்தின் உதடுகளைப் போல் (பெரியதாகவும் தாடைகள் பிளந்தும்) இருந்தன. அவர்களின் அத்தகைய உதடுகளை பிடித்திழுத்து, அவர்களது வாயினுள் நெருப்புக் கங்குகளை திணிக்கப்படுகிறது. அது அவர்களது (வாயினுள் நுழைந்து) கீழ் வழியாக வெளியேறுகிறது. இவ்வேதனையைச் செய்வதற்கென்றே சில காவலாளிகள் அவர்கள் மீது சாட்டப்பட்டிருக்கின்றனர். அவர்கள் (அந்த வேதனையை தாங்க இயலாமல்) குனிந்த நிலையில் கதறுகின்றார்கள்.

 

நான், "ஜிப்ரீல்! இவர்கள் யார்?" என்று கேட்டேன். அதற்கு அவர், ( هَؤُلَاءِ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وسَيَصْلَوْن سَعِيرًا ) "இவர்கள் அநாதைகளின் செல்வங்களை முறைகேடாக உண்போர் தங்கள் வயிற்றுக்கு நெருப்பையே உண்கிறார்கள். விரைவில் அவர்கள் கொழுந்துவிட்டெரியும் (நரக) நெருப்பில் நுழைவார்கள்” (4:10) என்ற வசனத்தை ஓதினார். நூல்:- தஃப்சீர் தபரீ, தஃப்சீர் இப்னுகஸீர் அந்நிசா வசனம்-10, அல்கபாயிர் இமாம் அத்தஹபீ 

 

அண்ணல் நபி (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். பேரழிவை ஏற்படுத்தும் ஏழு பெரும் பாவங்களைத் தவிர்த்துவிடுங்கள். (அவற்றில் ஒன்று) அநாதைகளின் செல்வத்தை (முறைகேடாக) உட்கொள்ளுதல். அறிவிப்பாளர்:- அபூஹூரைரா (ரலி) அவர்கள் நூல்:- புகாரீ-2766, முஸ்லிம்-145, அபூதாவூத், நசாயீ

 

அபூபர்ஸா (ரலி) அவர்கள் கூறியதாவது. பேராசான் பெருமானார் (ஸல்) அவர்கள், ( يُبْعَثُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ الْقَوْمُ مِنْ قُبُورِهِمْ تَأَجَّجُ أَفْوَاهُهُمْ نَارًا ) "மறுமைநாளில் சிலர் தங்களது சவக்குழியிலிருந்து எழுப்பப்படும்போது அவர்களின் வாய் நெருப்பைக் கக்கி கொண்டிருக்கும்" என்று கூறினார்கள். அப்போது, "நாயகமே! அவர்கள் யார்?" என வினவப்பட்டது. அதற்கு நபியவர்கள், ( أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ قَالَ: إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا ) "அநாதைகளின் செல்வங்களையும் முறைகேடாக உண்போர், தங்கள் வயிற்றுக்கு நெருப்பையே உண்கிறார்கள் என அல்லாஹ் கூறுவதை நீங்கள் பார்க்கவில்லையா?" என்று கேட்டார்கள். நூல்:- தஃப்சீர் இப்னு மர்தவைஹி, தஃப்சீர் இப்னு கஸீர் அந்நிசா வசனம்-10

 

சமூக சேவை என்ற பெயரில் இன்றைய காலகட்டத்தில் பல அநாதை விடுதிகள் தோற்றுவிக்கப்பட்டாலும், அதில் சில விடுதிகளை மட்டுமே இறையச்சத்துடன் சீராக நடைபெறுகின்றன. சில விடுதிகள் பணம் சேர்ப்பதிலேயே குறியாக உள்ளன. அநாதைவிடுதி என்ற பெயரில் செல்வந்தர்களிடம் நன்கொடை வசூலித்து தம் சொந்த செலவுக்காக வைத்துக் கொள்பவர்களும் உண்டு. இச்செயலும் அநாதைகளின் பொருள்களை அபகரிப்பதேயாகும். இத்தகையோரை திருக்குர்ஆனும், நபிமொழிகளும் கடுமையாக எச்சரிக்கிறது.

 

வேசிகள்

 

கண்மணி பெருமானார் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். மிஃராஜ் பயணத்தின் போது ஓர் இடத்தில் பெண்களில் சிலர் காணப்பட்டனர். அவர்களின் மார்பகங்கள் (முகட்டில் இழுத்து) மாட்டப்பட்டிருக்கின்றன. (அவர்கள் நிலத்தில் பாதம் படாது தொங்கிக்கொண்டிருக்கின்றனர்.) அல்லாஹ்வை நோக்கி, (தங்களின் வேதனைகளை இலேசாக்குமாறு) கதறிகொண்டிப்பதை நான் செவியுற்றேன். அப்போது நான், ( يَا جِبْرِيلُ، مَنْ هَؤُلَاءِ النِّسَاءِ ) "ஜிப்ரீல்! இந்தப் பெண்கள் யார்?" என்று கேட்டேன். அதற்கு அவர், ( هَؤُلَاءِ الزُّنَاةُ مِنْ أُمَّتِكَ ) "இவர்கள் உங்கள் சமுதாயத்தைச் சேர்ந்த (விபச்சாரத் தொழில் நடத்தி வந்த) வேசிகள்" என்று கூறினார். நூல்:- நூல்:- முஸ்னது அல்ஹாரிஸ், தலாயிலுந் நுபுவ்வா இமாம் பைஹகீ, முக்தஸர் தாரீக் திமிஷ்க், நஷ்ருத்தீப் மௌலானா அஷ்ரஃப் அலீ தானவீ (ரஹ்)

 

நபிகள் பெருமானார் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். ( ثَلاَثَةٌ لاَ يَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ الْعَاقُّ لِوَالِدَيْهِ وَالْمَرْأَةُ الْمُتَرَجِّلَةُ وَالدَّيُّوثُ ) பெற்றோருக்கு தொல்லை தருபவர், ஆணைப் போன்று (ஆடையணிந்து) காட்சியளிக்கும் பெண், தம் குடும்பத்தினர் தவறிழைக்கும்போது ரோசப்படாதவர் ஆகிய மூன்று சாராரை மறுமைநாளில் மாண்பும் வல்லமையும் மிக்க அல்லாஹ் கருணையுடன் ஏறெடுத்தும் பார்க்க மாட்டான். அறிவிப்பாளர்:- அப்துல்லாஹ் பின் உமர் (ரலி) அவர்கள் நூல்:-  நசாயீ-2515, முஸ்னது அஹ்மத்

 

அண்ணல் நபி (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். ( ثَلَاثَةٌ قَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِمُ الْجَنَّةَ مُدْمِنُ الْخَمْرِ وَالْعَاقُّ لِوَالِدَيْهِ وَالدَّيُّوثُ الَّذِي يُقِرُّ الْخَبَثُ فِي أَهْلِهِ ) மதுவில் மூழ்கியிருப்பவன், பெற்றோரைத் துன்புறுத்துபவன், தம் மனைவியை கூட்டிக் கொடுப்பவன் ஆகிய மூன்று கூட்டத்தினருக்கு சொர்க்கம் தடைச்செய்யப்பட்டுள்ளது. அறிவிப்பாளர்:-  அப்துல்லாஹ் பின் உமர் (ரலி) அவர்கள் நூல்:- முஸ்னது அஹ்மத், பஸ்ஸார், ஹாக்கிம்

 

விபச்சாரத் தொழில் என்பது காலங்காலமாக நடைப்பெற்று வரக்கூடிய பழமையான தொழில்களில் ஒன்றாக கருதப்படுகிறது. இஸ்லாத்தில் இது தடுக்கப்பட்ட பெரும் பாவமாகும். இவர்கள் மூலம் எயிட்ஸ் போன்ற தொற்றுநோய் பரவக்கூடும்.

 

ஒரு விபச்சாரியின் சம்பாத்தியத்தில் வாழ்வது, விபச்சார விடுதி நடத்தி அந்தச் சம்பாத்தியத்தில் வாழ்வது, ஒரு பெண்ணை விபச்சாரத்திற்காகத் தூண்டுவது அல்லது கடத்துவது, பெண்களை விபச்சார விடுதிகளில் அடைத்து வைப்பது, விபச்சாரத்திற்காக காவலில் இருக்கும் நபரை மயக்குவது ஆகியவை மிகவும் அருவருப்பான பாவச் செயலாகும்.

 

இந்த அருவருப்பான தொழில் call girls, call boys எனும் பெயரில் இணையத்தளத்தில் களைக்கட்டுகிறது. இந்த தொழிலில் பெண்கள் மட்டுமல்ல, இளைஞர்களும் ஈடுபடுகிறார்கள். பணக்காரப் பெண்களுக்கு அவர்கள் விரும்பியவாறு சுகம் கொடுத்து சம்பாதிக்கிறார்கள். மேற்காணும் நபிமொழியின் எச்சரிக்கை பெண்கள் ஆண்கள் என இருவருக்கும் பொருந்தும்.

 

நாவைப் பேணாதவர்கள்

 

உங்களில் எவரேனும் இறந்துவிட்ட தன் சகோதரரின் சதையை உண்ண விரும்புவாரா? நீங்களே அதை அருவருப்பாகத்தானே கருதுகின்றீர்கள். மேலும் அல்லாஹ்வுக்கு அஞ்சுங்கள். நிச்சயமாக அல்லாஹ் பாவ மன்னிப்புக்  கோரிக்கையை ஏற்றுக்கொள்பவனாகவும் பெரும் கிருபையாளனாகவும் இருக்கின்றான்.   திருக்குர்ஆன்:- 49:12

 

அருமை நாயகம் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். (மிஃராஜ் எனும் விண்ணுலகப் பயணத்திற்காக) அழைத்து செல்லப்பட்டபோது நான் ஒரு கூட்டத்தாரைக் கடந்து சென்றேன். அவர்களுக்கு செம்பினாலான நகங்கள் இருந்தன. அவற்றைக் கொண்டு அவர்கள் தங்களுடைய முகங்களையும் நெஞ்சங்களையும் பிறாண்டிக்கொண்டிருந்தார்கள். அப்போது நான், ( مَنْ هَؤُلاَءِ يَا جِبْرِيلُ ) "ஜிப்ரீல்! இவர்கள் யார்?" என்று கேட்டேன். அதற்கு அவர், ( هَؤُلاَءِ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ لُحُومَ النَّاسِ وَيَقَعُونَ فِي أَعْرَاضِهِمْ ) ‏ "இவர்கள்தாம் (புறம் பேசுவதன் மூலமாக) மக்களின் மாமிசத்தைச் சாப்பிட்டுக் கொண்டிருந்தார்கள்; மேலும், மக்களை அவமானப்படுத்திக் கொண்டுமிருந்தார்கள்" என்று கூறினார். அறிவிப்பாளர்:- அனஸ் (ரலி) அவர்கள் நூல்:- அபூதாவூத்-4235, முஸ்னது அஹ்மத்

 

கண்மணி பெருமானார் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள் மிஃராஜ் பயணத்தின் போது ஓர் இடத்தில் சிலர் அவர்களின் விலாப்புறத்தின் தசை அறுக்கப்பட்டு அவர்களுக்கே (தின்னக்) கொடுக்கப்படுகிறது. “உங்கள் சகோதரனின் இறைச்சியை (புறம், கோள் பேசியதன் மூலம் அவனது இறைச்சியைத்) தின்றது போன்று இதையும் தின்னுங்கள்” என்று சொல்லப்படுகிறது. அப்போது நான், "ஜிப்ரீல்! இவர்கள் யார்?" என்று கேட்டேன். அதற்கு அவர், ( هَؤُلَاءِ الْهَمَّازُونَ مِنْ أُمَّتِكَ ) "(இவர்கள்) உங்கள் சமுதாயத்தைச் சேர்ந்தவர்கள்தாம். இவர்கள் அவதூறுகளை பேசி திரிந்தவர்கள்" என்று கூறினார். நூல்:- முஸ்னது அல்ஹாரிஸ், தலாயிலுந் நுபுவ்வா இமாம் பைஹகீ, முக்தஸர் தாரீக் திமிஷ்க்

 

அண்ணல் நபி (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். ( يَا مَعْشَرَ مَنْ آمَنَ بِلِسَانِهِ وَلَمْ يَدْخُلِ الإِيمَانُ قَلْبَهُ لاَ تَغْتَابُوا الْمُسْلِمِينَ وَلاَ تَتَّبِعُوا عَوْرَاتِهِمْ فَإِنَّهُ مَنِ اتَّبَعَ عَوْرَاتِهِمْ يَتَّبِعِ اللَّهُ عَوْرَتَهُ وَمَنْ يَتَّبِعِ اللَّهُ عَوْرَتَهُ يَفْضَحْهُ فِي بَيْتِهِ ) இறைநம்பிக்கை தமது உள்ளத்தில் நுழையாமல் இருக்கும் நிலையில் தமது நாவினால் மட்டும் இறைநம்பிக்கை கொண்ட மக்களே! முஸ்லிம்களைப் பற்றி புறம் பேசித் திரியாதீர்கள். மேலும் அவர்களின் குற்றம் குறைகளை துருவித்துருவி ஆராயாதீர்கள்.

 

ஏனெனில், யார் மக்களின் குற்றங்குறைகளைத் துருவித்துருவி ஆராய்கின்றாரோ அவரின் குற்றங்களை அல்லாஹ் துருவித்துருவி ஆராய்வான். எவரின் குற்றங்குறைகளை அல்லாஹ் ஆராய்வானோ அவர் தமது வீட்டிலேயே இருந்தாலும் (அவரின் தீங்குகளை அம்பலப்படுத்தி) அவரை இழிவுபடுத்திவிடுவான். அறிவிப்பாளர்:- அபூபர்ஸா அல்அஸ்லமீ (ரலி) அவர்கள் நூல்:- அபூதாவூத்-4236, முஸ்னது அஹ்மத்

 

அப்துல்லாஹ் பின் அப்பாஸ் (ரலி) அவர்கள் கூறியதாவது அண்ணல் நபி (ஸல்) அவர்கள் இரு மண்ணறைகளை கடந்து சென்றார்கள். அப்போது, ( أَمَا إِنَّهُمَا لَيُعَذَّبَانِ أَمَّا أَحَدُهُمَا فَكَانَ يَمْشِي بِالنَّمِيمَةِ ) "அறிந்து கொள்ளுங்கள்! (இதோ) இவர்கள் இருவரும் (சவக் குழிக்குள்) வேதனை செய்யப்பட்டுக் கொண்டிருக்கிறார்கள். இவர்களில் ஒருவர் (மக்களிடையே புறம்) கோள் சொல்லித் திரிந்து கொண்டிருந்தார். நூல்:- புகாரீ-216 முஸ்லிம-491, அபூதாவூத்-19, நசாயீ-31

 

அவதூறு மற்றும் புறம்பேசுதல் என்ற தீய செயலால் பல உறவுகளும் நட்புகளும் நாசமாக்கப்படுவதை காணலாம். அது பெரும் குழப்பத்தையே விளைவிக்கும்.

 

பிறரைப்பற்றி அவதூறு மற்றும் புறம்பேசுதல் உண்மையான இறைநம்பிக்கையாளனுக்கு அழகல்ல.

 

பிற முஸ்லிம்களின் குறைகளை மறைப்பது நமது குறைகளை இம்மை மறுமை இரண்டிலும் அல்லாஹ் மறைப்பதற்கு காரணமாக இருக்கும். பிறரின் குறைகளை நாம் அம்பலப்படுத்தினால் நமது குறைகளை அல்லாஹ் அம்பலப்படுத்தி விடுவான் என்பதில் கவனம் தேவை.

 

அவதூறு மற்றும் புறம் பேசுவதின் கெடுதிகள் உலகத்துடன் முடிந்துவிடக் கூடியதல்ல. மண்ணறையில் தொடங்கி, மறுமைவரை நீண்டுகொண்டே செல்லும்.

 

தீய பேச்சாளர்கள்

 

கண்மணி பெருமானார் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். நான் மிஃராஜ் பயணத்தில் செல்லும் வழியில் ஓர் இடத்தில் சிலரைச் சந்திக்க நேர்ந்தது. அவர்களின் உதடுகளும் நாக்குகளும் நெருப்பாலான கத்தரிக்கோல் கொண்டு நறுக்கப்படுகின்றன. மீண்டும் அவை பழைய நிலைக்கு வந்துவிடுகின்றன. மீண்டும் நறுக்கப்படுகின்றன. நான், "இவர்கள் யார்?" என்று கேட்டேன். அதற்கு ஜிப்ரீல் (அலை) அவர்கள், ( هَؤُلَاءِ خُطَبَاءُ الْفِتْنَةِ، يَعْنِي الَّذِينَ يَخْطُبُونَ لِلشَّرّ وَالْفِتْنَةِ، أَيْ يَدْعُونَ النَّاسَ إِلَى الضَّلَالِ وَالْفَسَادِ وَالْغَشّ وَالْخِيَانَةِ ) "இவர்கள்தாம் (மக்களை வழிகெடுக்கும்) தீய சொற்பொழிவாளர்கள். அதாவது, இவர்கள் தீயதிற்கும், குழப்பத்திற்காகவும் (மட்டுமே) பிரசங்கம் செய்வார்கள். (அதாவது,) மக்களை வழிகேடு, குழப்பம், ஊழல், மோசடி போன்றவற்றின் பக்கமே அழைப்பார்கள். நூல்:- நஷ்ருத்தீப் மௌலானா அஷ்ரப் அலீ தானவீ (ரஹ்)

 

வதந்தியைப் பரப்புவோர்

 

நபிகள் நாயகம் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். இன்றிரவு (கனவில் ஏற்பட்ட மிஃராஜ் பயணத்தில்) இரு வானவர்கள் என்னிடம் வந்து என்னை எழுப்பி நடங்கள் என்றனர். நான் அவர்கள் இருவருடன் நடக்கலானேன். நாங்கள் சென்று கொண்டிருந்தபோது, மல்லாந்து படுத்திருந்த ஒரு மனிதரை அடைந்தோம். அவரது தலைமாட்டில் இரும்பாலான கொக்கியுடன் ஒருவர் நின்றுகொண்டிருந்தார். அவர் (படுத்திருந்தவருடைய) முகத்தின் ஒரு பக்கமாகச் சென்று கொக்கியால் அவனது முகவாயை பிடரி வரை கிழித்தார்; (அவ்வாறே) அவரது மூக்குத் துவாரத்தையும் கண்ணையும் பிடரிவரை கிழித்தார். அல்லது அவர் பிளந்தார். பிறகு அவர் (படுத்திருந்தவரின்) மற்றொரு பக்கம் சென்று முதல் பக்கத்தில் செய்ததைப் போன்றே செய்தார். இந்தப் பக்கத்தில் செய்து முடிப்பதற்குள் அந்தப் பக்கம் பழையபடி ஒழுங்காக ஆகிவிடுகிறது. பிறகு அந்தப் பக்கத்திற்கு செல்கிறார். ஆரம்பத்தில் செய்ததைப் போன்றே (திரும்பத் திரும்பச்) செய்கிறார்.

 

நான், "அல்லாஹ் தூயவன்! இவர்கள் இருவரும் யார்?" என்று கேட்டேன். அதற்கு அவர்கள், ( فَإِنَّهُ الرَّجُلُ يَغْدُو مِنْ بَيْتِهِ فَيَكْذِبُ الْكَذْبَةَ تَبْلُغُ الآفَاقَ )  “அந்த மனிதன் அதிகாலையில் தமது வீட்டிலிருந்து புறப்பட்டுச் சென்று ஒரு பொய்யைச் சொல்ல அது (பல்வேறு வழிகளில்) உலகம் முழுவதும் போய்ச் சேரும்" என்று கூறினர். அறிவிப்பாளர்:- சமுரா பின் ஜுன்துப் (ரலி) அவர்கள் நூல்:- புகாரீ-7047

 

நன்மையுடன் தீமையைக் கலந்துவிட்டவர்கள்

 

நபிகள் நாயகம் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். இன்றிரவு (கனவில் ஏற்பட்ட மிஃராஜ் பயணத்தில்) இரு வானவர்கள் என்னிடம் வந்து என்னை எழுப்பி நடங்கள் என்றனர். நான் அவர்கள் இருவருடன் நடக்கலானேன். நாங்கள் சென்று கொண்டிருந்தபோது, மிகவும் அழகான பாதித் தோற்றமும் மிகவும் அருவருப்பான (மறு) பாதித் தோற்றமும் கொண்ட சில மனிதர்கள் எங்களை எதிர்கொண்டனர். அவர்களைப் பார்த்து (என்னுடன் வந்த) அவ்விருவரும், "செல்லுங்கள்; சென்று அந்த நதியில் குதியுங்கள்" என்றனர். அங்கு குறுக்கே ஒரு நதி பாய்ந்துகொண்டிருந்தது. அதன் நீர் தூய வெண்ணிறத்தில் காணப்பட்டது. ஆகவே, அவர்கள் சென்று அதில் விழுந்து (குளித்துவிட்டு) தங்களிடமிருந்து அந்த அசூசை நீங்கிவிட்டிருந்த நிலையில் மிகவும் பொலிவான வடிவத்திற்கு மாறியவர்களாக எங்களிடம் திரும்பி வந்தனர்.

 

(நான் இவர்கள் யார்? என்று வினவ அதற்கு அவர்கள்) "இவர்கள் நல்லறங்களுடன் தீமைகளையும் கலந்து விட்டவர்களாவர். பின்னர் அவர்களை அல்லாஹ் மன்னித்து விட்டான்" என்று கூறினர். அறிவிப்பாளர்:- சமுரா பின் ஜுன்துப் (ரலி) அவர்கள் நூல்:- புகாரீ-7047

 

மது பழக்கமுள்ளவர்கள்

 

கண்மணி பெருமானார் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். நான் மிஃராஜ் பயணத்தில் செல்லும் வழியில் ஓர் இடத்தில் சிலர், விபச்சாரிகளிடம் (உறுப்பில்) இருந்து வெளிவரக்கூடிய சீழ் சலத்தை பருகிக் கொண்டிருந்தனர். நான், "இவர்கள் யார்?" என்று வினவினேன். அதற்கு ஜிப்ரீல் (அலை) அவர்கள், ( هَؤُلَاءِ شَارِبُو الْخَمْرِ الْمُحَرَّمِ فِي الدُّنْيَا ) “இவர்கள், உலகத்தில் தடைசெய்யப்பட்ட மதுவை அருந்தும் பழக்கமுடையவர்கள்” என்று கூறினார்.

 

பேராசான் பெருமானார் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். ( كُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ إِنَّ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ عَهْدًا لِمَنْ يَشْرَبُ الْمُسْكِرَ أَنْ يَسْقِيَهُ مِنْ طِينَةِ الْخَبَالِ ‏ ) போதையளிக்கக்கூடிய ஒவ்வொன்றும் தடை செய்யப்பட்டதாகும். (இவ்வுலகில்) போதைப் பொருள்களை உட்கொள்பவருக்கு (மறுமையில்) 'தீனத்துல் கபாலை' நிச்சயமாக நான் புகட்டுவேன் என அல்லாஹ் உறுதிமொழி எடுத்துள்ளான் என்று கூறினார்கள்.

 

மக்கள், "நாயகமே! தீனத்துல் கபால் என்பது என்ன?" என்று கேட்டார்கள். அதற்கு நபியவர்கள், ( عَرَقُ أَهْلِ النَّارِ أَوْ عُصَارَةُ أَهْلِ النَّارِ ) "நரகவாசிகளின் வியர்வை அல்லது நரகவாசிகளின் சீழ்" என்று பதிலளித்தார்கள். அறிவிப்பாளர்:- ஜாபிர் (ரலி) அவர்கள் நூல்:- முஸ்லிம்-4075, நசாயீ

 

ஆக, இவ்வுலகில் மதுபானம் மற்றும் போதைப் பொருள்கள் பயன்படுத்துவோருக்கு, மறுமைநாளில் தரப்படுகின்ற பானம்,  விபச்சாரிகளின் மர்மஉறுப்பில் இருந்து வெளியாகும் அசூசைகள், நரகவாதிகளின் வியர்வை, சீழ் சலம் என்று மேற்காணும் நபிமொழிகள் மூலம் தெளிவாகிறது. இம்மூன்றும் ஒன்றுக்கொன்று மிக நெருக்கமானவையாக இருப்பதால் மூன்றின் பொருளும் ஒன்றாகவே கவனிக்கப்படும்.

 

மனிதனுக்குள்ள தனித்தன்மையே சுய அறிவுதான். அந்த அறிவையே மழுங்க வைத்து, சுய நினைவை இழக்க செய்து, தனக்கு முன்னால் நிற்பது தாயா? தாரமா? என்பதைக்கூட பிரித்துப் பார்க்க முடியாத மிருக நிலையை இந்த மது மற்றும் போதைப் பொருள்கள் உருவாக்குகிறது. மேலும் படைத்தவனை மறந்து, பொறுப்புணர்வை இழந்து, சீரழிய வைக்கும் மதுவை அறிவுல்ல எவரும் அனுமதிக்கமாட்டார். பொருளாதார சீரழிவு, உடல் நலம் பாதிப்பு, சமூக சீர்கேடுகள் எனப் பல்வேறு இழப்புகளுக்கு இந்த மது காரணமாகிறது. எனவே, தான் இஸ்லாம் அதற்கு தடை விதித்தது.

 

குழந்தைகளுக்கு பாலூட்ட மறுப்பவர்கள்

 

நபிகள் நாயகம் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். ஒரு நாள் நான் உறங்கிக் கொண்டிருந்தபோது என்னிடம் இருவர் (வானவர்கள்) வந்து (மிஃராஜ் பயணத்தில்) என்னை கரடு முரடான ஒரு மலைப் பகுதிக்கு அழைத்துச் சென்றனர். அங்கு பாம்புகள் சில பெண்களின் மார்பகங்களை கொட்டிக் கொண்டிருந்தன. நான் ( مَا بَالُ هَؤُلَاءِ؟ ) “இவர்களின் நிலை என்ன?” என்று கேட்டேன். அவர்கள், ( هَؤُلَاءِ اللَّاتِي يَمْنَعْنَ أَوْلَادَهُنَّ أَلْبَانَهُنَّ ) "இவர்கள் தான் தம் குழந்தைகளுக்கு (மார்பகங்களில்) பால் கொடுக்க மறுத்தவர்கள்" என்று கூறினர். அறிவிப்பாளர்:- அபூஉமாமா அல்பாஹிலீ (ரலி) அவர்கள் நூல்:- இப்னு ஹுஸைமா, இப்னு ஹிப்பான், ஹாகிம், அல்பிதாயா வந்நிஹாயா

 

சில பெண்கள் தங்களுடைய அழகு பாதிக்கப்படும் என்பதற்காக தங்களுடைய குழந்தைகளுக்கு தாய்ப்பால் கொடுப்பதை தவிர்த்து விடுகின்றனர். இது அபாயமானது.

 

தாய்ப்பால், குழந்தைகளுக்கு மற்ற உணவுகளைவிட ஒரு உன்னதமான சத்துணவு ஆகும். தாய்ப்பால் கொடுப்பதால் குழந்தை மற்றும் தாய் இருவரின் சுகாதார நலன்கள் பெருகும்.

 

தாய்ப்பால் பருகும் குழந்தைகளுக்கு வயிறு மற்றும் குடல் நோய்கள் வராமல் தடுக்கும். குழந்தையின் ஜீரணத்திற்கு சுலபமானது மலச்சிக்கல் ஏற்படுத்தாது. நோய் எதிர்ப்புச் சக்தியை பெருக்கும். ஆஸ்துமா மற்றும் காது சம்பந்தப்பட்ட நோய்கள் உண்டாவதைத் தடுக்கும். லூக்கேமியா எனும் இரத்த சம்பந்தமான புற்றுநோய், சர்க்கரை நோய் மற்றும் உயர் இரத்த அழுத்தம் போன்ற நோய்கள் பிற்காலத்தில் ஏற்படுவதைத் தடுக்கிறது. உடற்பருமனால்  பாதிக்கப்படுவது குறைவு. குழந்தையின் புத்திக்கூர்மையை உயர்த்துகிறது.

 

தாய்ப்பால் உட்கொள்ளும் குழந்தைகள் மற்ற குழந்தையைவிட ஆரோக்கியமாக இருப்பார்கள். பசும்பாலோடு ஒப்பிடும்போது தாய்ப்பால் நூறு சதவீதம் பாதுகாப்பானது.

 

தாய்ப்பால் கொடுப்பதால் தாய்க்கும் குழந்தைக்கும் இடையில் நல்ல பாசப்பிணைப்பு ஏற்படுகிறது. 

 

தாய்ப்பால் கொடுக்கும் தாய்மார்களுக்கு, உடல்எடை குறைவு சீக்கிரம் ஏற்படுகிறது. தாயின் மன அழுத்தமும் மற்றும் பிள்ளைபேறுக்குப்பின் ஏற்படும் இரத்தப்போக்கும் குறைய உதவுகிறது. மார்பக புற்றுநோய் மற்றும் கர்ப்பப்பை புற்றுநோய் ஏற்படுவதற்கான சாத்தியக்கூறுகள் குறைகிறது

 

அனைத்திற்கும் மேலாக குழந்தைகளுக்கு இரண்டு வருடங்கள் வரை தாய்ப்பால் கொடுக்க வேண்டும் என்பது அல்லாஹ்வின் அறிவுறுத்தலாகும்.

 

தாய்ப்பாலில் இவ்வளவு சிறப்புகளும் பலன்களும் இருந்தும் சில தாய்மார்களுக்கு தாய்ப்பால் சுரப்பதில்லை அல்லது குறைவாக சுரக்கிறது. இதற்காக மருத்துவம் செய்து பலன் கிடைக்காதவர்கள் தொடர்ந்து மருத்துவம் செய்வதுடன் கீழ்காணும் முறையில் இந்த இரு துஆக்களையும் ஓதி வாருங்கள். இன்ஷா அல்லாஹ் சிறந்த பலன் கிடைக்கும் என்கின்றனர் மார்க்க அறிஞர்கள்.

 

3 முறை சலவாத் ஓதி, பிறகு கீழ் காணும் திருவசனத்தை 21 முறை ஓதி, அதன் பிறகும் 3 முறை சலவாத் ஓதி, பிறகு மழை தண்ணீரில் ஊதி, அதை பருகி வரவும்.

 

وَأَوْحَيْنَآ إِلَىٰٓ أُمِّ مُوسَىٰٓ أَنْ أَرْضِعِيهِ  فَإِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فِى ٱلْيَمِّ وَلَا تَخَافِى وَلَا تَحْزَنِىٓ  إِنَّا رَآدُّوهُ إِلَيْكِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ ٱلْمُرْسَلِينَ

 

(அச்சமயம்) மூசாவின் தாய்க்கு நாம் வஹீ மூலம் அறிவித்தோம்: (குழந்தையை உன்னிடமே வைத்துக்கொண்டு) "அவருக்குப் பால் கொடுத்து வா. (உன்னிடம் இருப்பதில்) அவரைப் பற்றி நீ பயந்தால், அவரை (பேழையில் வைத்து) ஆற்றில் எறிந்துவிடு. நீ அவரைப் பற்றிக் கவலைப்படாதே! பயப்படாதே! நிச்சயமாக நாம் அவரை உன்னிடமே கொண்டு வந்து சேர்த்து, அவரை நம்முடைய தூதர்களில் ஒருவராகவும் ஆக்குவோம்" (என்று அறிவித்தோம்.)  திருக்குர்ஆன்:- 28 : 07

 

பிறகு, ( هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ ) “ஹுவல் ஹய்யுல் கய்யூம்” எனும் அல்லாஹ்வின் திருநாமத்தை எந்நேரமும் முணுமுணுத்துக்கொண்டே இருக்கவேண்டும்.

 

தாய்ப்பால் சுரப்பதற்கு வெந்தயம் மற்றும் பூண்டு, சின்ன வெங்காயம்  ஆகியவற்றை உணவில் அதிகம் அதிகம் சேர்த்துக்கொள்வது தாய்மார்களுக்கு நல்ல பலனை தரும் என்பதாக மருத்துவர்கள் கூறுகிறார்கள்.

 

சிறிய, பெரிய என அனைத்து பாவக்காரியங்களையும் விட்டு அல்லாஹ் நம்மை பாதுகாப்பானாக! ஆமீன்!

 

மௌலவி, மு.முஹம்மது ஹைதர்அலீ இம்தாதி, இமாம்: நீலாங்கரை, சென்னை. செல்: 9840535951

 

 

குறிப்பு: விரும்புவோர் அரபியில் மிஃராஜ் குறித்த தகவல்களை விரிவாக கீழே காணலாம்.

 

 

مُجِيبُ الْمُحْتَاجِ فِى مَعْرِفَةِ الإِسْرَاءِ وَالْمِعْرَاجِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ

 

   الْحَمْدُ لِلَّهِ الْمُعِزِّ الْمُذِلِّ وَنَعُوذُ بِهِ مِنْ أَنْ نَضِلَّ أَوْ نُضِلَّ أَوْ نَزِلَّ أَوْ نُزِلَّ هُوَ نِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرِ وَعَلَيْهِ تُكْلانُنَا وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ وَلَهُ الإِثَابَةُ وَإِلَيْهِ الإِنَابَةُ وَإِيَّاهُ نَدْعُو فَنَسْأَلُهُ الإِجَابَةَ سُبْحَانَهُ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَىْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ وَالصَّلاةُ وَالسَّلامُ عَلَى شَمْسِ الْهُدَى الْبَاهِرِ أَيَّمَا بَهْر الْمَنْصُورِ قَبْلَ سَلٍّ وَشَهْر بِالرُّعْبِ مِنْ مَسِيرَةِ شَهْرٍ نَبِيِّنَا الَّذِي صَدَقَ وَصَدَعَ بِالْحَقِّ وَجَهَرَ فَحَصَّ جَنَاحَ الشِّرْكِ إِذْ حَصْحَصَ وَبَهَرَ وَأَظْهَرَهُ اللَّهُ فَظَهَرَ وَعَلَى ءَالِهِ الذَّائِدِينَ عَنْ حِيَاضِ الشَّرْعِ وَكَيْفَ لا وَالأَصْلُ يَتْبَعُهُ الْفَرْعُ وَصَحْبِهِ كُمَاةِ الْجِهَادِ حُمَاةِ الْوِهَادِ مَنِ اسْتَمْسَكُوا فَاقْتَفَوْا هَدْيَ هَادٍ.

   أَمَّا بَعْدُفَقَدْ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى ﴿سُبْحَانَ الَّذِى أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِى بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ ءَايَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ﴾ [سُورَةَ الإِسْرَاء/1].

   السَّبْحُ فِى اللُّغَةِ مَعْنَاهُ التَّبَاعُدُ. وَمَعْنَى سُبْحَانَ اللَّهِ تَنَزَّهَ اللَّهُ عَنْ مُشَابَهَةِ الْخَلْقِ بِأَىِّ وَجْهٍ مِنَ الْوُجُوهِ. وَالإِسْرَاءُ هُوَ السَّيْرُ بِاللَّيْلِ فَالإِسْرَاءُ وَالْمِعْرَاجُ حَصَلا فِى جُزْءٍ مِنْ لَيْلَةٍ وَاحِدَةٍ، وَالْمَسْجِدُ الْحَرَامُ سُمِّىَ بِذَلِكَ لِحُرْمَتِهِ وَلِلأَحْكَامِ الْخَاصَّةِ بِهِ مِنْهَا مُضَاعَفَةُ أَجْرِ الصَّلاةِ فِيهِ أَضْعَافًا كَثِيرَةً وَوُجُودُهُ فِى مَكَّةَ أَفْضَلِ بِقَاعِ الأَرْضِ وَتَحْرِيمُ صَيْدِ الْبَرِّ فِى الْحَرَمِ. وَالْمَسْجِدُ الأَقْصَى سُمِّىَ بِذَلِكَ لِبُعْدِهِ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَكِلاهُمَا بَنَاهُمَا ءَادَمُ عَلَيْهِ السَّلامُ بَنَى الْكَعْبَةَ ثُمَّ بَعْدَ أَرْبَعِينَ سَنَةً بَنَى الْمَسْجِدَ الأَقْصَى وَسَمَّاهُ اللَّهُ مَسْجِدًا مِمَّا يَدُلُّ عَلَى أَنَّهُ كَانَ عُمِلَ كَسَائِرِ أَمَاكِنِ عِبَادَةِ الْمُسْلِمِينَ أَتْبَاعِ كُلِّ الأَنْبِيَاءِ لِعِبَادَةِ اللَّهِ الْوَاحِدِ بِالصَّلاةِ الَّتِى يَسْجُدُ فِيهَا الْمُسْلِمُ لِلَّهِ. وَقَوْلُهُ تَعَالَى ﴿بَارَكْنَا حَوْلَهُ﴾مَعْنَاهُ أَنَّ أَرْضَ الشَّامِ أَرْضٌ مُبَارَكَةٌ فَقَدْ ثَبَتَ فِىالصَّحِيحِ صَحِيحِ الْبُخَارِىِّ أَنَّ الرَّسُولَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ «اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِى شَامِنَا وَيـَمَنِنَا» قَالُوا وَفِى نَجْدِنَا يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ «هُنَاكَ الزَّلازِلُ وَالْفِتَنُ هُنَاكَ يَطْلُعُ قَرْنُ الشَّيْطَانِ». فَأَرْضُ الشَّامِ مُبَارَكَةٌ وَفِلَسْطِينُ الَّتِى فِيهَا الْمَسْجِدُ الأَقْصَى مِنَ الشَّامِ.

  وَاللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى بَعَثَ الأَنْبِيَاءَ رَحْمَةً لِلْعِبَادِ إِذْ لَيْسَ فِى الْعَقْلِ مَا يُسْتَغْنَى بِهِ عَنْهُمْ لِأَنَّ الْعَقْلَ لا يَسْتَقِلُّ بِمَعْرِفَةِ الأَشْيَاءِ الْمُنْجِيَةِ فِى الآخِرَةِ فَاللَّهُ تَعَالَى مُتَفَضِّلٌ بِهَا عَلَى عِبَادِهِ. وَقَدْ أَيَّدَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى الأَنْبِيَاءَ بِمُعْجِزَاتٍ لِتَكُونَ دَلِيلًا عَلَى صِدْقِهِمْ. وَالْمُعْجِزَةُ أَمْرٌ خَارِقٌ لِلْعَادَةِ يَظْهَرُ عَلَى يَدِ مُدَّعِى النُّبُوَّةِ مُوَافِقٌ لِلدَّعْوَةِ سَالِمٌ مِنَ الْمُعَارَضَةِ بِالْمِثْلِ وَكَانَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَأَعْظَمَ الأَنْبِيَاءِ مُعْجِزَاتٍ فَقَدْ نَقَلَ ابْنُ أَبِى حَاتِمٍ فِى كِتَابِ مَنَاقِبِ الشَّافِعِىِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عُمَرَ بنِ سَوَادٍ عَنِ الشَّافِعِىِّ قَالَ «مَا أَعْطَى اللَّهُ شَيْئًا مَا أَعْطَى مُحَمَّدًا فَقُلْتُ أَعْطَى عِيسَى إِحْيَاءَ الْمَوْتَى قَالَ أُعْطِىَ مُحَمَّدٌ حَنِينَ الْجِذْعِ حَتَّى سُمِعَ صَوْتُهُ فَهَذَا أَكْبَرُ مِنْ ذَلِكَ».      

   وَقَدْ قَالَ بَعْضُ الْمَادِحِينَ

إِنْ كَانَ مُوسَى سَقَى الأَسْبَاطَ مِنْ حَجَرٍ

فَإِنَّ فِىالْكَفِّ مَعْنًى لَيْسَ فِى الْحَجَرِ

إِنْ كَانَ عِيسَى بَرَا الأَعْمَى بِدَعْوَتِهِ

فَكَمْ بِرَاحَتِهِ قَدْ رَدَّ مِنْ بَصَرِ

وَمِنْ جُمْلَةِ مُعْجِزَاتِ النَّبِىِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الإِسْرَاءُ وَالْمِعْرَاجُ.

 

الإِسْرَاءُ

 

   مُعْجِزَةُ الإِسْرَاءِ ثَابِتَةٌ بِنَصِّ الْقُرْءَانِ وَالْحَدِيثِ الصَّحِيحِ فَيَجِبُ الإِيمَانُ بِأَنَّ اللَّهَ أَسْرَى بِالنَّبِىِّصَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَيْلًا مِنْ مَكَّةَ الْمُكَرَّمَةِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى. وَقَدْ أَجْمَعَ أَهْلُ الْحَقِّ مِنْ سَلَفٍ وَخَلَفٍ وَمُحَدِّثِينَ وَمُتَكَلِّمِينَ وَمُفَسِّرِينَ وَفُقَهَاءَ عَلَى أَنَّ الإِسْرَاءَ كَانَ بِالْجَسَدِ وَالرُّوحِ وَفِى الْيَقَظَةِ وَهَذَا هُوَ الْحَقُّ وَهُوَقَوْلُ ابْنِ عَبَّاسٍ وَجَابِرٍ وَأَنَسٍ وَعُمَرَ وَحُذَيْفَةَ وَغَيْرِهِمْ مِنَ الصَّحَابَةِ وَقَوْلُ الإِمَامِ أَحْمَدَ وَغَيْرِهِ مِنَ الأَئِمَّةِ وَقَوْلُ الطَّبَرِىِّ وَغَيْرِهِ فَلا خِلافَ إِذًا فِى الإِسْرَاءِ بِهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذْ فِيهِ نَصٌّ قُرْءَانِىٌّ فَلِذَلِكَ قَالَ الْعُلَمَاءُ «إِنَّ مَنْ أَنْكَرَ الإِسْرَاءَ فَقَدْ كَذَّبَ الْقُرْءَانَ وَمَنْ كَذَّبَ الْقُرْءَانَ فَقَدْ كَفَرَ».

   وَرَوَى الْبَيْهَقِىُّ عَنْ شَدَّادِ بنِ أَوْسٍ قَالَ قُلْنَا يَا رَسُولَ اللَّهِ كَيْفَ أُسْرِىَ بِكَ قَالَ «صَلَّيْتُ لِأَصْحَابِى صَلاةَ الْعَتَمَةِ بِمَكَّةَ مُعْتِمًا وَأَتَانِى جِبْرِيلُ عَلَيْهِ السَّلامُ بِدَابَّةٍ بَيْضَاءَ فَوْقَ الْحِمَارِ وَدُونَ الْبَغْلِ فَقَالَارْكَبْ فَاسْتَصْعَبَتْ عَلَىَّ فَدَارَهَا بِأُذُنِهَا ثُمَّ حَمَلَنِى عَلَيْهَا فَانْطَلَقَتْ تَهْوِى بِنَا يَقَعُ حَافِرُهَا حَيْثُ أَدْرَكَ طَرْفُهَا حَتَّى بَلَغْنَا أَرْضًا ذَاتَ نَخْلٍ فَأَنْزَلَنِى فَقَالَ صَلِّ فَصَلَّيْتُ ثُمَّ رَكِبْنَا فَقَالَ أَتَدْرِى أَيْنَ صَلَّيْتَ قُلْتُ اللَّهُ أَعْلَمُ قَالَ صَلَّيْتَ بِيَثْرِبَ صَلَّيْتَ بِطَيْبَةَ فَانْطَلَقَتْ تَهْوِى بِنَا يَقَعُ حَافِرُهَا حَيْثُ أَدْرَكَ طَرْفُهَا ثُمَّ بَلَغْنَا أَرْضًا فَقَالَ انْزِلْ فَنَزَلْتُ ثُمَّ قَالَ صَلِّ فَصَلَيْتُ ثُمَّ رَكِبْنَا فَقَالَ أَتَدْرِى أَيْنَ صَلَّيْتَ، صَلَّيْتَ بِطُورِ سَيْنَاءَ حَيْثُ كَلَّمَ اللَّهُ عزَّ وَجَلَّ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلامُ ثُمَّ انْطَلَقَتْ تَهْوِى بِنَا يَقَعُ حَافِرُهَا حَيْثُ أَدْرَكَ طَرْفُهَا ثُمَّ بَلَغْنَا أَرْضًا بَدَتْ لَنَا قُصُورٌ فَقَالَ انْزِلْ فَنَزَلْتُ فَقَالَ صَلِّ فَصَلَّيْتُ ثُمَّ رَكِبْنَا قَالَ أَتَدْرِى أَيْنَ صَلَّيْتَ قُلْتُ اللَّهُ أَعْلَمُ قَالَ صَلَّيْتَ بِبَيْتِ لَحْمٍ حَيْثُ وُلِدَ عِيسَى عَلَيْهِ السَّلامُ الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ، ثُمَّ انْطَلَقَ بِى حَتَّى دَخَلْنَا الْمَدِينَةَ مِنْ بَابِهَا الْيَمَانِىِّ فَأَتَى قِبْلَةَ الْمَسْجِدِ فَرَبَطَ بِهِ دَابَّتَهُ وَدَخَلْنَا الْمَسْجِدَ مِنْ بَابٍ فِيهِ تَمِيلُ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ فَصَلَّيْتُ مِنَ الْمَسْجِدِ حَيْثُ شَاءَ اللَّهُ».

   وَكَانَ قَدْ شُقَّ صَدْرُ النَّبِىِّصَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَبْلَ أَنْ يُسْرَى بِهِ لَيْلًا مِنْ بَيْتِ أُمِّ هَانِئٍ مِنْ مَكَّةَ الْمُكَرَّمَةِ مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ.

     قَالَ أَنَسُ بنُ مَالِكٍ كَانَ أَبُو ذَرٍّ يُحَدِّثُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ «فُرِجَ سَقْفُ بَيْتِى وَأَنَا بِمَكَّةَ فَنَزَلَ جِبْرِيلُ فَفَرَجَ صَدْرِى ثُمَّ غَسَلَهُ مِنْ مَاءِ زَمْزَمَ ثُمَّ جَاءَ بِطَسْتٍ مِنْ ذَهَبٍ مُمْتَلِئٍ حِكْمَةً وَإِيـمَانًا فَأَفْرَغَهَا فِى صَدْرِى ثُمَّ أَطْبَقَهُ» رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

    وَقَدْ جَمَعَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ لِسَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ جَمِيعَ الأَنْبِيَاءِ صَلَوَاتُ اللَّهِ وَسَلامُهُ عَلَيْهِمْ فِى بَيْتِ الْمَقْدِسِ مِنْ ءَادَمَ فَمَنْ بَعْدَهُ فَصَلَّى بِهِمْ إِمَامًا وَهَذَا دَلِيلٌ عَلَى أَنَّ الأَنْبِيَاءَ لَهُمْ تَصَرُّفٌ بِإِذْنِ اللَّهِ بَعْدَ مَوْتِهِمْ وَيَنْفَعُونَ مَنْ شَاءَ اللَّهُ أَنْ يَنْتَفِعَ مِنْهُمْ فَهُمْ لَيْسُوا كَالنَّاسِ الْعَادِيِّينَ فَقَدْ رَوَى الْبَزَّارُ وَالْبَيْهَقِىُّ وَغَيْرُهُمَا أَنَّ الرَّسُولَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ «الأَنْبِيَاءُ أَحْيَاءٌ فِى قُبُورِهِمْ يُصَلُّونَ».

    وَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِى حَدِيثِ الإِسْرَاءِ وَالْمِعْرَاجِ «ثُمَّ دَخَلْتُ بَيْتَ الْمَقْدِسِ فَجُمِعَ لِىَ الأَنْبِيَاءُ عَلَيْهِمُ السَّلامُ فَقَدَّمَنِى جِبْرِيلُ حَتَّى أَمَمْتُهُمْ ثُمَّ صُعِدَ بِىَ إِلَى السَّمَاءِ» رَوَاهُ النَّسَائِىُّ.

مِنْ عَجَائِبِ مَا رَأَى الرَّسُولُ عَلَيْهِ الصَّلاةُ وَالسَّلامُ فِى الإِسْرَاءِ

الدُّنْيَا

رَأَى وَهُوَ فِى طَرِيقِهِ إِلَى بَيْتِ الْمَقْدِسِ الدُّنْيَا بِصُورَةِ عَجُوزٍ.

إِبْلِيسُ

رَأَى شَيْئًا مُتَنَحِّيًا عَنِ الطَّرِيقِ يَدْعُوهُ وَهُوَ إِبْلِيسُ وَكَانَ مِنَ الْجِنِّ الْمُؤْمِنِينَ فِى أَوَّلِ أَمْرِهِ ثُمَّ كَفَرَ لِاعْتِرَاضِهِ عَلَى اللَّهِقَالَ تَعَالَى ﴿وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ﴾ [سُورَةَ الْكَهْف/50].وَلا يَجُوزُ أَنْ يُقَالَ إِنَّ إِبْلِيسَ كَانَ طَاوُوسَ الْمَلائِكَةِ فَهُوَ لَمْ يَكُنْ مَلَكًا وَالدَّلِيلُ عَلَى ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَالَ «إِلَّا إِبْلِيسَ كَانَ مِنَ الْجِنِّ» وَالرَّسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ «خُلِقَتِ الْمَلائِكَةُ مِنْ نُورٍ وَخُلِقَ الْجَانُّ مِنْ مَارِجٍ مِنْ نَارٍ» فَتَبَيَّنَ أَنَّ إِبْلِيسَ مِنَ الْجِنِّ حَقِيقَةً بِدَلِيلِ مَا تَقَدَّمَ .

مَاشِطَةُ بِنْتِ فِرْعَوْنَ

ثُمَّ شَمَّ رَائِحَةً طَيِّبَةً مِنْ قَبْرِ مَاشِطَةِ بِنْتِ فِرْعَوْنَ وَكَانَتْ مُؤْمِنَةً صَالِحَةً وَجَاءَ فِى قِصَّتِهَا أَنَّهَا بَيْنَمَا كَانَتْ تَمْشُطُ رَأْسَ بِنْتِ فِرْعَوْنَ سَقَطَ الْمُشْطُ مِنْ يَدِهَا فَقَالَتْ بِسْمِ اللَّهِ فَسَأَلَتْهَا بِنْتُ فِرْعَوْنَ أَوَ لَكِ رَبٌّ إِلَهٌ غَيْرُ أَبِى فَقَالَتِ الْمَاشِطَةُ نَعَمْ رَبِّى وَرَبُّ أَبِيكِ هُوَ اللَّهُ فَأَخْبَرَتْ أَبَاهَا فَطَلَبَ مِنْهَا الرُّجُوعَ عَنْ دِينِهَا فَأَبَتْ فَحَمَّى لَهَا مَاءً فَأَلْقَى فِيهِ أَوْلادَهَا ثُمَّ كَلَّمَهَا طِفْلٌ لَهَا رَضِيعٌ قَبْلَ أَنْ يَرْمِيَهُ «يَا أُمَّاهُ اصْبِرِى فَإِنَّ عَذَابَ الآخِرَةِ أَشَدُّ مِنْ عَذَابِ الدُّنْيَا فَلا تَتَقَاعَسِى فَإِنَّكِ عَلَى حَقٍّ» فَقَالَتْ لِفِرْعَوْنَ «لِى عِنْدَكَ طَلَبٌ أَنْ تَجْمَعَ الْعِظَامَ وَتَدْفِنَهَا» فَقَالَ «لَكِ ذَلِكَ» فَأَلْقَاهَا فِيهِ وَقَدْ مَاتَتْ شَهِيدَةً هِىَ وَأَوْلادُهَا.

الْمُجَاهِدُونَ فِى سَبِيلِ اللَّهِ

رَأَى قَوْمًا يَزْرَعُونَ وَيَحْصُدُونَ فِى يَوْمَيْنِ فَقَالَ لَهُ جِبْرِيلُ هَؤُلاءِ الْمُجَاهِدُونَ فِى سَبِيلِ اللَّهِ.

   وَالْجِهَادُ فِى سَبِيلِ اللَّهِ نَوْعَانِ جِهَادٌ بِالسِّنَانِ أَىْ بِالسِّلاحِ وَجِهَادٌ فِى سَبِيلِ اللَّهِ بِالْبَيَانِ وَثَوَابُ هَذَا كَثَوَابِ مَنْ جَاهَدَ بِالسِّلاحِ، فَالْيَوْمَ مَنْ أَمَرَ بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَى عَنِ الْمُنْكَرِ بِجِدٍّ فَهُوَ مُجَاهِدٌ فِى سَبِيلِ اللَّهِ وَالْمُجَاهِدُونَ لَهُمْ دَرَجَةٌ عَالِيَةٌ فِى الآخِرَةِ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ «مَنْ أَحْيَا سُنَّتِى عِنْدَ فَسَادِ أُمَّتِى فَلَهُ أَجْرُ شَهِيدٍ» وَالْمَقْصُودُ بِالسُّنَّةِ هُنَا الشَّرِيعَةُ الَّتِى جَاءَ بِهَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ.

خُطَبَاءُ الْفِتْنَةِ

رَأَى أُنَاسًا تُقْرَضُ أَلْسِنَتُهُمْ وَشِفَاهُهُمْ بِمَقَارِيضَ مِنْ نَارٍ، قَالَ لَهُ جِبْرِيلُ هَؤُلاءِ خُطَبَاءُ الْفِتْنَةِ يَعْنِى الَّذِينَ يَخْطُبُونَ لِلشَّرِّ وَالْفِتْنَةِ أَيْ يَدْعُونَ النَّاسَ إِلَى الضَّلالِ وَالْفَسَادِ وَالْغَشِّ وَالْخِيَانَةِ.

الَّذِى يَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ الْفَاسِدَةِ

وَرَأَى ثَوْرًا يَخْرُجُ مِنْ مَنْفَذٍ ضَيِّقٍ ثُمَّ يُرِيدُ أَنْ يَعُودَ فَلا يَسْتَطِيعُ أَنْ يَعُودَ إِلَى هَذَا الْمَنْفَذِ فَقَالَ لَهُ جِبْرِيلُ هَذَا الَّذِى يَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ الْفَاسِدَةِ الَّتِى فِيهَا ضَرَرٌ عَلَى النَّاسِ وَفِتْنَةٌ ثُمَّ يُرِيدُ أَنْ يَرُدَّهَا فَلا يَسْتَطِيعُ.

الَّذِينَ لا يُؤَدُّونَ الزَّكَاةَ

وَرَأَى أُنَاسًا يَسْرَحُونَ كَالأَنْعَامِ عَلَى عَوْرَاتِهِمْ رِقَاعٌ (سُتَرٌ صَغِيرَةٌ) قَالَ لَهُ جِبْرِيلُ هَؤُلاءِ الَّذِينَ لا يُؤَدُّونَ الزَّكَاةَ.

تَارِكُو الصَّلاةِ

وَرَأَى قَوْمًا تَرْضَخُرُءُوسُهُمْ [وَالرَّضْخُ كَسْرُ الرَّأْسِ] ثُمَّ تَعُودُ كَمَا كَانَتْ فَقَالَ جِبْرِيلُ هَؤُلاءِ الَّذِينَ تَتَثَاقَلُ رُءُوسُهُمْ عَنْ تَأْدِيَةِ الصَّلاةِ.

الزُّنَاةُ

وَرَأَى قَوْمًا يَتَنَافَسُونَ عَلَى اللَّحْمِ الْمُنْتِنِ وَيَتْرُكُونَ اللَّحْمَ الْجَيِّدَ الْمُشَرَّحَ فَقَالَ جِبْرِيلُ هَؤُلاءِ أُنَاسٌ مِنْ أُمَّتِكَ يَتْرُكُونَ الْحَلالَ فَلا يَطْعَمُونَهُ وَيَأْتُونَ الْحَرَامَ الْخَبِيثَ فَيَأْكُلُونَهُ وَهُمُ الزُّنَاة.

شَارِبُو الْخَمْرِ

رَأَى أُنَاسًا يَشْرَبُونَ مِنَ الصَّدِيدِ الْخَارِجِ مِنَ الزُّنَاةِ قَالَ لَهُ جِبْرِيلُ هَؤُلاءِ شَارِبُو الْخَمْرِ الْمُحَرَّمِ فِى الدُّنْيَا.

الَّذِينَ يَمْشُونَ بِالْغِيبَةِ

رَأَى قَوْمًا يَخْمِشونَ وُجُوهَهُمْ وَصُدُورَهُمْ بِأَظْفَارٍ نُحَاسِيَّةٍ قَالَ لَهُ جِبْرِيلُ هَؤُلاءِ الَّذِينَ كَانُوا يَغْتَابُونَ النَّاسَ.

   وَالْغِيبَةُ مِنْ أَشَدِّ أَسْبَابِ عَذَابِ الْقَبْرِ هِىَ وَالنَّمِيمَةُ وَتَرْكُ الِاسْتِنْزَاهِ مِنَ الْبَوْلِ. وَغِيبَةُ الأَتْقِيَاءِ مِنَ الْكَبَائِرِ ثُمَّ الْغِيبَةُ لا تُفْسِدُ الصَّوْمَ قَالَ الإِمَامُ أَحْمَدُ لَوْ كَانَتِ الْغِيبَةُ تُفْسِدُ الصَّوْمَ لَمَا صَحَّ لَنَا صَوْمٌ.

 

الْمِعْرَاجُ

 

   الْمِعْرَاجُ ثَابِتٌ بِنَصِّ الأَحَادِيثِ الصَّحِيحَةِ وَأَمَّا الْقُرْءَانُ فَلَمْ يَنُصَّ عَلَيْهِ نَصًّا صَرِيحًا لَكِنْ وَرَدَ فِيهِ مَا يَكَادُ يَكُونُ نَصًّا صَرِيحًا.

   قَالَ اللَّهُ تَعَالَى ﴿وَلَقَدْ رَءَاهُ نَزْلَةً أُخْرَى عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى عِنْدَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَى﴾ [سُورَةَ النَّجْم] فَإِنْ قِيلَ قَوْلُهُ﴿وَلَقَدْ رَءَاهُ﴾ يَحْتَمِلُ أَنْ يَكُونَ رُؤْيَةً مَنَامِيَّةً قُلْنَا هَذَا تَأْوِيلٌ وَلا يَسُوغُ تَأْوِيلُ النَّصِّ أَىْ إِخْرَاجُهُ عَنْ ظَاهِرِهِ لِغَيْرِ دَلِيلٍ عَقْلِىٍّ قَاطِعٍ أَوْ سَمْعِىٍّ ثَابِتٍ كَمَا قَالَهُ الرَّازِىُّ فِىالْمَحْصُولِ وَلَيْسَ هُنَا دَلِيلٌ عَلَى ذَلِكَ.

   قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَفِى حَدِيثِهِ عَنِ الإِسْرَاءِ وَالْمِعْرَاجِ «ثُمَّ عَرَجَ بِنَا إِلَى السَّمَاءِ فَاسْتَفْتَحَ جِبْرِيلُ فَقِيلَ مَنْ أَنْتَ قَالَ جِبْرِيلُ قِيلَ وَمَنْ مَعَكَ قَالَ مُحَمَّدٌ قِيلَ وَقَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ[وَمَعْنَى وَقَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ هَلْ طُلِبَ لِلْعُرُوجِ وَلَيْسَ مَعْنَاهُ أَنَّ الْمَلائِكَةَ يَسْأَلُونَ هَلْ نَزَلَ عَلَيْهِ الْوَحْىُ أَمْ لا لِأَنَّ الْمَلائِكَةَ يَعْلَمُونَ أَنَّ مُحَمَّدًا خَاتَمُ الأَنْبِيَاءِ وَكَانُوا يَعْلَمُونَ أَنَّهُ قَدْ نَزَلَ عَلَيْهِ الْوَحْىُ. وَمَعْنَى حَدِيثِ «كُنْتُ نَبِيًّا وَءَادَمُ بَيْنَ الرُّوحِ وَالْجَسَدِ» أَىْ شُهِرْتُ بِالْوَصْفِ بِالنُّبُوَّةِ وَالرِّسَالَةِ قَبْلَ أَنْ يُرَكَّبَ رُوحُ ءَادَمَ فِى جَسَدِهِ وَلَيْسَ مَعْنَاهُ أَنَّ مُحَمَّدًا صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خُلِقَ قَبْلَ ءَادَمَ فَالرَّسُولُ يَقُولُ «نَحْنُ الآخِرُونَ السَّابِقُونَ» وَمَعْنَاهُ نَحْنُ الآخِرُونَ وُجُودًا السَّابِقُونَ دُخُولًا الْجَنَّةَ]قَالَ قَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ فَفُتِحَ لَنَا فَإِذَا أَنَا بِآدَمَ فَرَحَّبَ بِى وَدَعَا لِى بِخَيْرٍ. ثُمَّ عَرَجَ بِنَا إِلَى السَّمَاءِ الثَّانِيَةِ فَاسْتَفْتَحَ جِبْرِيلُ عَلَيْهِ السَّلامُ فَقِيلَ مَنْ أَنْتَ قَالَ جِبْرِيلُ قِيلَ وَمَنْ مَعَكَ قَالَ مُحَمَّدٌ قِيلَ وَقَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ قَالَ قَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ فَفُتِحَ لَنَا فَإِذَا أَنَا بِابْنَىِ الْخَالَةِ عِيسَى بنِ مَرْيَمَ وَيَحْيَى بنِ زَكَرِيَّا صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمَا فَرَحَّبَا وَدَعَوَا لِى بِخَيْرٍ.

   ثُمَّ عَرَجَ بِى إِلَى السَّمَاءِ الثَّالِثَةِ فَاسْتَفْتَحَ جِبْرِيلُ فَقِيلَ مَنْ أَنْتَ قَالَ جِبْرِيلُ قَيِلَ وَمَنْ مَعَكَ قَالَ مُحَمَّدٌ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قِيلَ وَقَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ قَالَ قَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ فَفُتِحَ لَنَا فَإِذَا أَنَا بِيُوسُفَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذْ هُوَ قَدْ أُعْطِىَ شَطْرَ الْحُسْنِ فَرَحَّبَ وَدَعَا لِى بِخَيْرٍ.

   ثُمَّ عَرَجَ بِنَا إِلَى السَّمَاءِ الرَّابِعَةِ فَاسْتَفْتَحَ جِبْرِيلُ عَلَيْهِ السَّلامُ قِيلَ مَنْ هَذَا قَالَ جِبْرِيلُ قِيلَ وَمَنْ مَعَكَ قَالَ مُحَمَّدٌ قَالَ وَقَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ قَالَ قَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ فَفُتِحَ لَنَا فَإِذَا أَنَا بِإِدْرِيسَ فَرَحَّبَ وَدَعَا لِى بِخَيْرٍ.

   قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ ﴿وَرَفَعْنَاهُ مَكَانًا عَلِيَّا﴾ [سُورَةَ مَرْيَم/57].

   ثُمَّ عَرَجَ بِنَا إِلَى السَّمَاءِ الْخَامِسَةِ فَاسْتَفْتَحَ جِبْرِيلُ قِيلَ مَنْ هَذَا قَالَ جِبْرِيلُ قِيلَ وَمَنْ مَعَكَ قَالَ مُحَمَّدٌ قِيلَ وَقَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ قَالَ قَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ فَفُتِحَ لَنَا فَإِذَا أَنَا بِهَارُونَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَرَحَّبَ وَدَعَا لِى بِخَيْرٍ.

   ثُمَّ عَرَجَ بِنَا إِلَى السَّمَاءِ السَّادِسَةِ فَاسْتَفْتَحَ جِبْرِيلُ عَلَيْهِ السَّلامُ قِيلَ مَنْ هَذَا قَالَ جِبْرِيلُ قِيلَ وَمَنْ مَعَكَ قَالَ مُحَمَّدٌ قِيلَ وَقَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ قَالَ قَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ فَفُتِحَ لَنَا فَإِذَا أَمَامِى مُوسَى صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَرَحَّبَ وَدَعَا لِى بِخَيْرٍ.

   ثُمَّ عَرَجَ بِنَا إِلَى السَّمَاءِ السَّابِعَةِ فَاسْتَفْتَحَ جِبْرِيلُ فَقِيلَ مَنْ هَذَا قَالَ جِبْرِيلُ قِيلَ وَمَنْ مَعَكَ قَالَ مُحَمَّدٌ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قِيلَ وَقَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ قَالَ قَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ فَفُتِحَ لَنَا فَإِذَا أَنَا بِإِبْرَاهِيمَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مُسْنِدًا ظَهْرَهُ إِلَى الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ وَإِذَا هُوَ يَدْخُلُهُ كُلَّ يَوْمٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ لا يَعُودُونَ إِلَيْهِ ثُمَّ ذَهَبَ بِى إِلَى سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى وَإِذَا وَرَقُهَا كَآذَانِ الْفِيَلَةِ وَإِذَا ثَمَرُهَا كَالْقِلالِ[جَمْعُ قُلَّةٍ وَهِىَ الْجَرَّةُ الْعَظِيمَةُ]قَالَ فَلَمَّا غَشِيَهَا مِنْ أَمْرِ اللَّهِ مَا غَشِىَ تَغَيَّرتْ فَمَا أَحَدٌ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ يَسْتَطِيعُ أَنْ يَنْعَتَهَا مِنْ حُسْنِهَا فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَىَّ مَا أَوْحَى فَفَرَضَ عَلَىَّ خَمْسِينَ صَلاةً فِى كُلِّ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ فَنَزَلْتُ إِلَى مُوسَى صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ مَا فَرَضَ رَبُّكَ عَلَى أُمَّتِكَ قُلْتُ خَمْسِينَ صَلاةً قَالَ ارْجِعْ إِلَى رَبِّكَفَاسْأَلْهُ التَّخْفِيفَ[هَذَا لَيْسَ مَعْنَاهُ أَنَّهُ كَانَ فِى مَكَانٍ يَسْكُنُهُ اللَّهُ إِنَّمَا مَعْنَاهُ ارْجِعْ إِلَى الْمَكَانِ الَّذِى تَتَلَقَّى فِيهِ الْوَحْىَ مِنْ رَبِّكَ فَاللَّهُ مَوْجُودٌ بِلا مَكَانٍ]فَإِنَّ أُمَّتَكَ لا يُطِيقُونَ ذَلِكَ فَإِنِّى قَدْ بَلَوْتُ بَنِى إِسْرَائِيلَ وَخَبِرْتُهُمْ قَالَ فَرَجَعْتُ إِلَى رَبِّى فَقُلْتُيَا رَبِّ خَفِّفْ عَلَى أُمَّتِى فَحَطَّ عَنِّى خَمْسًا فَرَجِعْتُ إِلَى مُوسَى فَقُلْتُ حَطَّ عَنِّى خَمْسًا قَالَ إِنَّ أُمَّتَكَ لا يُطِيقُونَ ذَلِكَ فَارْجِعْ إِلَى رَبِّكَ فَاسْأَلْهُ التَّخْفِيفَ قَالَ فَلَمْ أَزَلْ أَرْجِعُ بَيْنَ رَبِّى تَبَارَكَ وَتَعَالَى[أَىِ الْمَكَانِ الَّذِى كُنْتُ أَتَلَقَّى فِيهِ الْوَحْىَ مِنْ رَبِّى]وَبَيْنَ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلامُ حَتَّى قَالَ يَا مُحَمَّدُ إِنَّهُنَّ خَمْسُ صَلَوَاتٍ كُلَّ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ لِكُلِّ صَلاةٍ عَشْرٌ فَذَلِكَ خَمْسُونَ صَلاةً وَمَنْ هَمَّ بِحَسَنَةٍ[الْهَمُّ أَمْرٌ دُونَ الْعَزْمِ وَدُونَ الْفِعْلِ] فَلَمْ يَعْمَلْهَا كُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةً فَإِنْ عَمِلَهَا كُتِبَتْ لَهُ عَشْرًا وَمَنْ هَمَّ بِسَيِّئَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَالَمْ تُكْتَبْ شَيْئًا فَإِنْ عَمِلَهَا كُتِبَتْ سَيِّئَةً وَاحِدَةً قَالَ فَنَزَلْتُ حَتَّى انْتَهَيْتُ إِلَى مُوسَى صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَأَخْبَرْتُهُ فَقَالَ ارْجِعْ إِلَى رَبِّكَ فَاسْأَلْهُ التَّخْفِيفَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقُلْتُ قَدْ رَجَعْتُ إِلَى رَبِّى حَتَّى اسْتَحْيَيْتُ مِنْهُ» رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

  وَفِى هَذَا الْحَدِيثِ دَلِيلٌ لِأَهْلِ الْحَقِّ أَهْلِ السُّنَّةِ وَالْجَمَاعَةِ الأَشَاعِرَةِ وَالْمَاتُرِيدِيَّةِ عَلَى أَنَّ النَّبِىَّ وَالْوَلِىَّ لَهُ تَصَرُّفٌ بَعْدَ وَفَاتِهِ وَيَنْفَعُ بِإِذْنِ اللَّهِ أَلَيْسَ مُوسَى نَفَعَ أُمَّةَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَنَفْعًا عَظِيمًا بِهَذَا الَّذِى حَصَلَ لَيْلَةَ الْمِعْرَاجِ حِينَ أَشَارَ عَلَى الرَّسُولِ أَنْ يَطْلُبَ مِنْ رَبِّهِ التَّخْفِيفَ فِى عَدَدِ الصَّلَوَاتِ وَهَذَا رَدٌّ عَلَى الْوَهَّابِيَّةِ مُشَبِّهَةِ الْعَصْرِ النَّافِينَ النَّفْعَ عَمَّنْ مَاتَ بَلْ وَيَعْتَبِرُونَ مَنْ تَوَسَّلَ بِالأَنْبِيَاءِ وَالأَوْلِيَاءِ مُشْرِكًا وَالْعِيَاذُ بِاللَّهِ.

فَائِدَةٌ جَلِيلَةٌ

   يَجْدُرُ بِنَا أَنْ نَذْكُرَ بِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى هُوَ خَالِقُ السَّمَوَاتِ السَّبْعِ وَخَالِقُ الأَمَاكِنِ كُلِّهَا وَأَنَّ اللَّهَ كَانَ مَوْجُودًا قَبْلَ خَلْقِ الأَمَاكِنِ بِلا هَذِهِ الأَمَاكِنِ كُلِّهَا.

   فَلا يَجُوزُ أَنْ يُعْتَقَدَ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى مَوْجُودٌ فِى مَكَانٍ أَوْ فِى كُلِّ الأَمْكِنَةِ أَوْ أَنَّهُ مَوْجُودٌ فِى السَّمَاءِ بِذَاتِهِ أَوْ مُتَمَكِّنٌ عَلَى الْعَرْشِ أَوْ حَالٌّ فِى الْفَضَاءِ أَوْ أَنَّهُ قَرِيبٌ مِنَّا أَوْ بَعِيدٌ عَنَّا بِالْمَسَافَةِ.

   تَعَالَى اللَّهُ وَتَنَزَّهَ عَنْ ذَلِكَ وَيَكْفُرُ مَنْ يَعْتَقِدُ ذَلِكَ.

   قَالَ الإِمَامُ عَلِىٌّ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ «كَانَ اللَّهُ وَلا مَكَانَ وَهُوَ الآنَ عَلَى مَا عَلَيْهِ كَانَ»رَوَاهُ أَبُو مَنْصُورٍ الْبَغْدَادِىُّ. وَلا يَجُوزُ أَنْ يُعْتَقَدَ أَنَّ اللَّهَ مَوْجُودٌ فِى جِهَةٍ مِنَ الْجِهَاتِ قَالَ الإِمَامُ أَبُو جَعْفَرٍ الطَّحَاوِىُّ السَّلَفِىُّ فِى عَقِيدَتِهِ الْمُسَمَّاةِ الْعَقِيدَةَ الطَّحَاوِيَّةَ «وَلا تَحْوِيهِ الْجِهَاتُ السِّتُّ كَسَائِرِ الْمُبْتَدَعَاتِ» وَالْجِهَاتُ السِّتُّ هِىَ فَوْقُ وَتَحْتُ وَيَمِينُ وَشِمَالُ وَأَمَامُ وَخَلْفُ. أَمَّا اعْتِقَادُ بَعْضِ الضَّالِّينَ أَنَّ الرَّسُولَ وَصَلَ إِلَى مَكَانٍ هُوَ مَرْكَزٌ لِلَّهِ تَعَالَى فَهَذَا ضَلالٌ مُبِينٌ لِأَنَّ اللَّهَ مَوْجُودٌ بِلا مَكَانٍ وَلا عِبْرَةَ بِمَا هُوَ مَكْتُوبٌ فِى بَعْضِ الْكُتُبِ الْفَاسِدَةِ الْكَثِيرَةِ الِانْتِشَارِ وَالذَّائِعَةِ الصِّيتِ الَّتِى فِيهَا مَا يُنَافِى تَنْزِيهَ اللَّهِ عَنِ الْمَكَانِ وَالَّتِى يَتَدَاوَلُهَا بَعْضُ الْعَوَامِّ وَالتَّحْذِيرُ مِنْهَا وَاجِبٌ وَمِنْهَا الْكِتَابُ الَّذِى عِنْوَانُهُ كِتَابُ الْمِعْرَاجِ الْمَنْسُوبُ كَذِبًا لِلإِمَامِ ابْنِ عَبَّاسٍ فَيَجِبُ التَّحْذِيرُ مِنْهُ وَمِنْ أَمْثَالِهِ.

   فَالْعَرْشُ الْمَجِيدُ لا مُنَاسَبَةَ بَيْنَهُ وَبَيْنَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ إِنَّمَا خَلَقَهُ اللَّهُ تَعَالَى لِيَكُونَ كَالْكَعْبَةِ بِالنِّسْبَةِ لِلْمَلائِكَةِ الْحَافِّينَ حَوْلَهُ وَهُمْ أَكْثَرُ مِنْ كُلِّ الْمَلائِكَةِ بَلْ أَكْثَرُ مِنْ عَدَدِ حَبَّاتِ الْمَطَرِ وَأَكْثَرُ مِنْ عَدَدِ حَبَّاتِ الرِّمَالِ هَؤُلاءِ يَطُوفُونَ حَوْلَ الْعَرْشِ وَيَتَوَجَّهُونَ إِلَيْهِ كَمَا أَنَّنَا نَحْنُ الْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَهْلِ الأَرْضِ نَتَوَجَّهُ إِلَى الْكَعْبَةِ فِى صَلاتِنَا وَنَطُوفُ حَوْلَهَا وَنُعَظِّمُهَا وَلا مُنَاسَبَةَ بَيْنَ الْكَعْبَةِ وَبَيْنَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ كَمَا أَنَّهُ لا مُنَاسَبَةَ بَيْنَ اللَّهِ وَبَيْنَ الْعَرْشِ، وَمَا أَقْبَحَ قَوْلَ الْوَهَّابِيَّةِ إِنَّ جِهَةَ فَوْقٍ تَلِيقُ بِاللَّهِ لِأَنَّهَا جِهَةٌ يَتَشَرَّفُ بِهَا اللَّهُ حَيْثُ جَعَلَ هَؤُلاءِ الْمُشَبِّهَةُ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ مُتَشَرِّفًا بِشَىْءٍ مِنْ خَلْقِهِ إِذِ الْجِهَاتُ كُلُّهَا مِنْ خَلْقِ اللَّهِ تَعَالَى وَاللَّهُ تَعَالَى كَانَ مَوْجُودًا قَبْلَ الْجِهَاتِ وَقَبْلَ كُلِّ شَىْءٍ فَكَيْفَ يَكُونُ مُتَشَرِّفًا بِشَىْءٍ مِنْ خَلْقِهِ سُبْحَانَكَ هَذَا بُهْتَانٌ عَظِيمٌ.

   مَا الْمَقْصُودُ مِنَ الْمِعْرَاجِ

الْمَقْصُودُ مِنَ الْمِعْرَاجِ تَشْرِيفُ الرَّسُولِ بِإِطْلاعِهِ عَلَى عَجَائِبِ الْعَالَمِ الْعُلْوِىِّ وَتَعْظِيمُ مَكَانَتِهِ.

مِنْ عَجَائِبِ مَا رَأَى الرَّسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَفِى الْمِعْرَاجِ

مَالِكٌ خَازِنُ النَّارِ

مِنْ جُمْلَةِ مَا رَءَاهُ تِلْكَ اللَّيْلَةَ مَالِكٌ خَازِنُ النَّارِ وَلَمْ يَضْحَكْ فِى وَجْهِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَفَسَأَلَ جِبْرِيلَ لِمَاذَا لَمْ يَرَهُ ضَاحِكًا إِلَيْهِ كَغَيْرِهِ فَقَالَ إِنَّ مَالِكًا لَمْ يَضْحَكْ مُنْذُ خَلَقَهُ اللَّهُ تَعَالَى وَلَوْ ضَحِكَ لِأَحَدٍ لَضَحِكَ إِلَيْكَ.

الْبَيْتُ الْمَعْمُورُ

وَرَأَى فِى السَّمَاءِ السَّابِعَةِ الْبَيْتَ الْمَعْمُورَ وَهُوَ بَيْتٌ مُشَرَّفٌ وَهُوَ لِأَهْلِ السَّمَاءِ كَالْكَعْبَةِ لِأَهْلِ الأَرْضِ كُلَّ يَوْمٍ يَدْخُلُهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ يُصَلُّونَ فِيهِ ثُمَّ يَخْرُجُونَ وَلا يَعُودُونَ أَبَدًا.

   وَالْمَلائِكَةُ أَجْسَامٌ نُورَانِيَّةٌ ذَوُو أَجْنِحَةٍ لَيْسُوا ذُكُورًا وَلا إِنَاثًالا يَأْكُلُونَ وَلا يَشْرَبُونَ وَلا يَتَنَاكَحُونَ وَلا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ وَعَدَدُهُمْ لا يُحْصِيهِ إِلَّا اللَّهُ.

 

                                            سِدْرَةُ الْمُنْتَهَى

وَهِىَ شَجَرَةٌ عَظِيمَةٌ بِهَا مِنَ الْحُسْنِ مَا لا يَصِفُهُ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ يَغْشَاهَا فَرَاشٌ مِنْ ذَهَبٍ [وَالْفَرَاشُ جَمْعُ فَرَاشَةٍ وَهِىَ الَّتِى تَطِيرُ وَتَتَهَافَتُ فِى السِّرَاجِ] وَأَصْلُهَا فِى السَّمَاءِ السَّادِسَةِ وَتَصِلُ إِلَى السَّابِعَةِ وَرَءَاهَا الرَّسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِى السَّمَاءِ السَّابِعَةِ.

الْجَنَّةُ

وَهِىَ فَوْقَ السَّمَوَاتِ السَّبْعِ مُنْفَصِلَةٌ عَنْهَا فِيهَا مَا لا عَيْنٌ رَأَتْ وَلا أُذُنٌ سَمِعَتْ وَلا خَطَرَ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ مِمَّا أَعَدَّهُ اللَّهُ لِلْمُسْلِمِينَ الأَتْقِيَاءِ خَاصَّةً، وَلِغَيْرِهِمْ مِمَّنْ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ نَعِيمٌ يَشْتَرِكُونَ فِيهِ مَعَهُمْ فَقَدْ أَخْبَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَعَنْ حَالِ أَهْلِ الْجَنَّةِ بَعْدَ دُخُولِهَا قَالَ«يُنَادِي مُنَادٍ إِنَّ لَكُمْ أَنْ تَصِحُّوا فَلا تَسْقَمُوا أَبَدًا وَإِنَّ لَكُمْ أَنْ تَحْيَوْا فَلا تَمُوتُوا أَبَدًا وَإِنَّ لَكُمْ أَنْ تَشِبُّوا فَلا تَهْرَمُوا أَبَدًا وَإِنَّ لَكُمْ أَنْ تَنْعَمُوا فَلا تَبْأَسُوا أَبَدًا»فَذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَجَلَّ﴿وَنُودُوا أَنْ تِلْكُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ﴾ [سُورَةَ الأَعْرَاف/43] رَوَاهُ مُسْلِمٌ[فِى قَوْلِهِ عَزَّ وَجَلَّ ﴿أُورِثْتُمُوهَا﴾ دَلِيلٌ لِأَهْلِ السُّنَّةِ وَالْجَمَاعَةِ عَلَى قَوْلِهِمُ الْحَقِّ أَنَّ اللَّهَ لا يَجِبُ عَلَيْهِ شَىْءٌ وَأَنَّهُ مُتَفَضِّلٌ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ بِإِدْخَالِهِمُ الْجَنَّةَ مِنْ غَيْرِ وُجُوبٍ عَلَيْهِ إِذِ الإِرْثُ يَنَالُهُ الْوَارِثُ دُونَ مُقَابِلٍ فَدُخُولُ الْمُؤْمِنِينَ الْجَنَّةَ بِفَضْلِ اللَّهِ وَذَلِكَ كَمَا فِى قَوْلِهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ «وَلَوْ رَحِمَهُمْ كَانَتْ رَحْمَتُهُ خَيْرًا لَهُمْ مِنْ أَعْمَالِهِمْ»].

   وَرَأَى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَفِى الْجَنَّةِ الْحُورَ الْعِينِ فَطَلَبَ مِنْهُ سَيِّدُنَا جِبْرِيلُ أَنْ يُسَلِّمَ عَلَيْهِنَّ بِالْقَوْلِ فَقُلْنَ لَهُ نَحْنُ خَيْرَاتٌ حِسَانٌ أَزْوَاجُ قَوْمٍ كِرَامٍ. وَرَأَى فِيهَا الْوِلْدَانَ الْمُخَلَّدِينَ وَهُمْ خَلْقٌ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ لَيْسُوا مِنَ الْبَشَرِ وَلا مِنَ الْمَلائِكَةِ وَلا مِنَ الْجِنِّ اللَّهُ تَعَالَى خَلَقَهُمْ مِنْ غَيْرِ أُمٍّ وَأَبٍ كَاللُّؤْلُؤِ الْمَنْثُورِ لِيَخْدِمُوا أَهْلَ الْجَنَّةِ وَالْوَاحِدُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ أَقَلُّ مَا يَكُونُ عِنْدَهُ مِنْ هَؤُلاءِ الْوِلْدَانِ عَشَرَةُ ءَالافٍ بِإِحْدَى يَدَىْ كُلٍّ مِنْهُمْ صَحِيفَةٌ مِنْ ذَهَبٍ وَبِالأُخْرَى صَحِيفَةٌ مِنْ فِضَّةٍ.

   الْعَرْشُ

ثُمَّ رَأَى الْعَرْشَ وَهُوَ أَعْظَمُ الْمَخْلُوقَاتِ وَحَوْلَهُ مَلائِكَةٌ لا يَعْلَمُ عَدَدَهُمْ إِلَّا اللَّهُوَلَهُ قَوَائِمُ كَقَوَائِمِ السَّرِيرِ يَحْمِلُهُ أَرْبَعَةٌ مِنْ أَعْظَمِ الْمَلائِكَةِ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكونُونَ ثَمَانِيَةً. وَقَدْ وَصَفَ الرَّسُولُ أَحَدَهُمْبِأَنَّ مَا بَيْنَ شَحْمَةِ أُذُنِهِ إِلَى عَاتِقِهِ مَسِيرَةُ سَبْعِمَائَةِ عَامٍ بِخَفَقَانِ الطَّيْرِ الْمُسْرِعِ، وَالْكُرْسِىُّ بِالنِّسْبَةِ لِلْعَرْشِ كَحَلْقَةٍ فِى أَرْضٍ فَلاةٍ.

   قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ«مَا السَّمَوَاتُ السَّبْعُ فِى جَنْبِ الْكُرْسِىِّ إِلَّا كَحَلْقَةٍ فِى أَرْضٍ فَلاةٍ وَفَضْلُ الْعَرْشِ عَلَى الْكُرْسِىِّ كَفَضْلِ الْفَلاةِ عَلَى الْحَلْقَةِ».

   وَالْعَرْشُ أَوَّلُ الْمَخْلُوقَاتِ بَعْدَ الْمَاءِ ثُمَّ الْقَلَمُ الأَعْلَى ثُمَّ اللَّوْحُ الْمَحْفُوظُ ثُمَّ بَعْدَ أَنْ كَتَبَ الْقَلَمُ عَلَى اللَّوْحِ مَا يَكُونُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ بِخَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ خَلَقَ اللَّهُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضَ.

   فَلا يَجُوزُ أَنْ يُقَالَ إِنَّ أَوَّلَ خَلْقِ اللَّهِ نُورُ مُحَمَّدٍ أَمَّا حَدِيثُ أَوَّلُ مَا خَلَقَ اللَّهُ نُورُ نَبِيِّكَ يَا جَابِرُ فَهُوَ حَدِيثٌ مَوْضُوعٌ مَكْذُوبٌ مُخَالِفٌ لِلْقُرْءَانِ وَالْحَدِيثِ الصَّحِيحِ وَالإِجْمَاعِ وَفِيهِ رَكَاكَةٌ وَالرَّكَاكَةُ مِنْ عَلامَاتِ الْوَضْعِ عِنْدَ عُلَمَاءِ الْحَدِيثِ.

   قَالَ الإِمَامُ عَلِىٌّ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ«إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْعَرْشَ إِظْهَارًا لِقُدْرَتهِ وَلَمْ يَتَّخِذْهُ مَكَانًا لِذَاتِهِ» رَوَاهُ أَبُو مَنْصُورٍ الْبَغْدَادِىُّ.

   فَيَكْفُرُ مَنْ يَعْتَقِدُ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى جَالِسٌ عَلَى الْعَرْشِ لِأَنَّهُ عَزَّ وَجَلَّ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَىْءٌ وَلِأَنَّهُ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى مَوْجُودٌ بِلا مَكَانٍ.

   وَمَا أَبْشَعَ فِرْيَةَ الْوَهَّابِيَّةِ الَّذِينَ يَقُولُونَ إِنَّ اللَّهَ جَالِسٌ عَلَى الْعَرْشِ ثُمَّ يَقُولُونَ وَلَكِنْ لَيْسَ كَجُلُوسِنَا فَأَيْنَ عُقُولُهُمْ كَيْفَ يَجْلِسُ اللَّهُ عَلَى شَىْءٍ خَلَقَهُ، ثُمَّ الْجُلُوسُ كَيْفَمَا كَانَ هُوَ مِنْ صِفَاتِ الْخَلْقِ إِذْ يَحْتَاجُ لِجَالِسٍ وَمَجْلُوسٍ عَلَيْهِ وَكَيْفَ يَحْتَاجُ الْخَالِقُ لِشَىْءٍ مِنْ خَلْقِهِ، ثُمَّ الْجَالِسُ لَهُ نِصْفٌ أَعْلَى وَنِصْفٌ أَسْفَلُ وَهَذَا مُرَكَّبٌ وَالْمُرَكَّبُ مَخْلُوقٌ فَيَسْتَحِيلُ الْجُلُوسُ عَلَى اللَّهِ تَعَالَى كَيْفَمَا كَانَ.

   وُصُولُهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِلَى مُسْتَوًى يَسْمَعُ فِيهِ صَرِيفَ الأَقْلامِ

ثُمَّ انْفَرَدَ رَسُولُ اللَّهِ عَنْ جِبْرِيلَ بَعْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى حَتَّى وَصَلَ إِلَى مُسْتَوًى يَسْمَعُ فِيهِ صَرِيفَ الأَقْلامِ الَّتِىتَنْسَخُ بِهَا الْمَلائِكَةُ فِى صُحُفِهَا مِنَ اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ.

   وَأَمَّا مَا يُقَالُ إِنَّ الرَّسُولَ وَصَلَ وَجِبْرِيلُ إِلَى مَكَانٍ فَقَالَ جِبْرِيلُ جُزْ فَأَنَا إِنِ اخْتَرَقْتُ احْتَرَقْتُ وَأَنْتَ إِنِ اخْتَرَقْتَ وَصَلْتَ فَهَذَا وَنَحْوُهُ كَذِبُ وَبَاطِلٌ.

 

              سَمَاعُهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَلامَ اللَّهِ تَعَالَى الذَّاتِىَّ الأَزَلِىَّ الأَبَدِىَّ

مِنَ الْمَعْلُومِ لَدَى أَهْلِ الْحَقِّ أَنَّ كَلامَ اللَّهِ الَّذِى هُوَ صِفَةُ ذَاتِهِ قَدِيمٌ أَزَلِيٌّ لا ابْتِدَاءَ لَهُ لَيْسَ كَكَلامِنَا الَّذِى يُبْدَأُ ثُمَّ يُخْتَمُ فَكَلامُهُ تَعَالَى أَزَلِىٌّ لَيْسَ بِصَوْتٍ وَلا حَرْفٍ وَلا لُغَةٍ لِأَنَّ اللُّغَاتِ وَالْحُرُوفَ وَالأَصْوَاتَ مَخْلُوقَةٌ وَلا يَجُوزُ عَلَى اللَّهِ أَنْ يَتَّصِفَ بِصِفَةٍ مَخْلُوقَةٍ.

   فَلِذَلِكَ نَعْتَقِدُ أَنَّ سَيِّدَنَا مُحَمَّدًا سَمِعَ كَلامَ اللَّهِ الذَّاتِىَّ الأَزَلِىَّ بِغَيْرِ صَوْتٍ وَلا حَرْفٍ وَلا حُلُولٍ فِى الأُذُنِ. فَفِى تِلْكَ اللَّيْلَةِ الْمُبَارَكَةِ أَزَالَ اللَّهُ عَنْ أَفْضَلِ خَلْقِهِ الْحِجَابَ الَّذِى يَمْنَعُ مِنْ سَمَاعِ كَلامِ اللَّهِ الأَزَلِىِّ الأَبَدِىِّ الَّذِى لَيْسَ كَكَلامِ الْعَالَمِينَ وَفَهِمَ الرَّسُولُ مِنْهُ الأَوَامِرَ الَّتِىأَمَرَ بِهَا وَالأُمُورَ الَّتِى بَلَّغَهَا.

   أَسْمَعَهُ اللَّهُ بِقُدْرَتِهِ كَلامَهُ فِى ذَلِكَ الْمَكَانِ الَّذِى فَوْقَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى لِأَنَّهُ مَكَانُ عِبَادَةِ الْمَلائِكَةِ لِلَّهِ تَعَالَى وَهُوَ مَكَانٌ لَمْ يُعْصَ اللَّهُ فِيهِ وَلَيْسَ مَكَانًا يَنْتَهِى إِلَيْهِ وُجُودُ اللَّهِ كَمَا فِى بَعْضِ الْكُتُبِ الْمُزَيَّفَةِ لِأَنَّ اللَّهَ مَوْجُودٌ بِلا مَكَانٍ.

مَاذَا فَهِمَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مِنْ كَلامِ اللَّهِ الذَّاتِىِّ

فَهِمَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مِنْ كَلامِ اللَّهِ الذَّاتِىِّ فَرْضِيَّةَ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ وَفَهِمَ أَيْضًا أَنَّهُ يُغْفَرُ لِأُمَّتِهِ كَبَائِرُ الذُّنُوبِ لِمَنْ شَاءَ اللَّهُ لَهُ ذَلِكَ. أَمَّا الْكَافِرُ فَلا يُغْفَرُ لَهُ مَهْمَا كَانَتْ مُعَامَلَتُهُ لِلنَّاسِ حَسَنَةً وَلا يَرْحَمُهُ اللَّهُ بَعْدَ الْمَوْتِ وَلا يُدْخِلُهُ الْجَنَّةَ أَبَدًا إِنْ مَاتَ عَلَى كُفْرِهِ قَالَ تَعَالَى﴿إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاء﴾ [سُورَةَ النِّسَاء/48].

   وَفَهِمَ أَيْضًا مِنْ كَلامِ اللَّهِ الأَزَلِىِّ الأَبَدِىِّ أَنَّ مَنْ عَمِلَ حَسَنَةً وَاحِدَةً كُتِبَتْ لَهُ بِعَشَرَةِ أَمْثَالِهَا وَمَنْ هَمَّ بِحَسَنَةٍ وَلَمْ يَعْمَلْهَا كُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةً وَمَنْ هَمَّ بِسَيِّئَةٍ وَعَمِلَهَا كُتِبَتْ عَلَيْهِ سَيِّئَةً وَاحِدَةً.

رُؤْيَتُهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ بِفُؤَادِهِ لا بِعَيْنِهِ

وَمِمَّا أَكْرَمَ اللَّهُ بِهِ نَبِيَّهُ فِى الْمِعْرَاجِ أَنْ أَزَالَ عَنْ قَلْبِهِصَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَالْحِجَابَ الْمَعْنَوِىَّ فَرَأَى اللَّهَ بِفُؤَادِهِ أَىْ جَعَلَ اللَّهُ لَهُ قُوَّةَ الرُّؤْيَةِ فِى قَلْبِهِ لا بِعَيْنِهِ لِأَنَّ اللَّهَ لا يُرَى بِالْعَيْنِ الْفَانِيَةِ فِى الدُّنْيَا فَقَدْ قَالَ الرَّسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ«وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ لَنْ تَرَوْا رَبَّكُمْ حَتَّى تَمُوتُوا».

   وَإِنَّمَا يُرَى اللَّهُ فِى الآخِرَةِ بِالْعَيْنِ الْبَاقِيَةِ يَرَاهُ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ ءَامَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ لا يُشْبِهُ شَيْئًا مِنَ الأَشْيَاءِ بِلا مَكَانٍ وَلا جِهَةٍ وَلا مُقَابَلَةٍ وَلا ثُبُوتِ مَسَافَةٍ وَلا اتِّصَالِ شُعَاعٍ بَيْنَ الرَّائِى وَبَيْنَهُ عَزَّ وَجَلَّ.

   يَرَى الْمُؤْمِنُونَ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ لا كَمَا يُرَى الْمَخْلُوقُ.

   فَقَدْ رَوَى الْبُخَارِىُّ وَغَيْرُهُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَقَالَ«أَمَا إِنَّكُمْ تَرَوْنَ رَبَّكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَمَا تَرَوْنَ الْقَمَرَ لَيْلَةَ الْبَدْرِ لا تَضَامُّونَ فِى رُؤْيَتِهِ»أَىْ لا تَشُكُّونَ أَنَّ الَّذِى تَرَوْنَ هُوَ اللَّهُ كَمَا لا تَشُكُّونَ فِى قَمَرِ لَيْلَةِ الْبَدْرِ وَلا يَعْنِى أَنَّ بَيْنَ اللَّهِ تَعَالَى وَبَيْنَ الْقَمَرِ مُشَابَهَةٌ.

قَالَ تَعَالَى ﴿وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نَّاضِرَةٌ إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ﴾ [سُورَةَ الْقِيَامَة].

   أَمَّا الْكُفَّارُ فَلا يَرَوْنَ اللَّهَ فِى الدُّنْيَا وَلا فِى الآخِرَةِ وَهُمْ مُخَلَّدُونَ فِى نَارِ جَهَنَّمَ قَالَ تَعَالَى﴿كَلاَّ إِنَّهُمْ عَن رَّبِّهِمْ يَوْمَئِذٍ لَّمَحْجُوبُونَ﴾ [سُورَةَ الْمُطَفِّفِين/15]

   وَالدَّلِيلُ عَلَى أَنَّ الرَّسُولَ رَأَى رَبَّهُ بِفُؤَادِهِ مَرَّتَيْنِ فِى الْمِعْرَاجِ مَا أَخْرَجَهُ مُسْلِمٌ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ فِى قَوْلِهِ تَعَالَى﴿مَا كَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَى﴾ [سُورَةَ النَّجْم/11] ﴿وَلَقَدْ رَءَاهُ نَزْلَةً أُخْرَى﴾ [سُورَةَ النَّجْم/13] قَالَ رَءَاهُ بِفُؤَادِهِ مَرَّتَيْنِ.

   وَبِهَذِهِ الْمُنَاسَبَةِ تَجْدُرُ الإِشَارَةُ إِلَى أَنَّهُ لَمْ يَحْصُلْ لِلنَّبِىِّ أَنْ رَأَى رَبَّهُ وَكَلَّمَهُ فِى ءَانٍ وَاحِدٍ بَلْ كَانَتِ الرُّؤْيَةُ فِى حَالٍ وَسَمَاعُ كَلامِهِ فِى حَالٍ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى﴿وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْيًا أَوْ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًا﴾[سُورَةَ الشُّورَى/51].

رُؤْيَتُهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لِسَيِّدِنَا جِبْرِيلَ عَلَيْهِ السَّلامُ عَلَى هَيْئَتِهِ الأَصْلِيَّةِ

كَانَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَقَدْ رَأَى جِبْرِيلَ عَلَيْهِ السَّلامُ فِى الْمَرَّةِ الأُولَى فِى مَكَّةَ عَلَى هَيْئَتِهِ الأَصْلِيَّةِ فَغُشِىَ عَلَيْهِ أَمَّا فِى هَذِهِ اللَّيْلَةِ الْمُبَارَكَةِ فَقَدْ رَءَاهُ لِلْمَرَّةِ الثَّانِيَةِ عَلَى هَيْئَتِهِ الأَصْلِيَّةِ فَلَمْ يُغْشَ عَلَيْهِ إِذْ إِنَّهُ ازْدَادَ تَمَكُّنًا وَقُوَّةًفَقَدْ رَوَى مُسْلِمٌ عَنْ عَائِشَةَ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهَا فِى قَوْلِهِ تَعَالَى﴿ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّى فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى﴾ [سُورَةَ النَّجْم]قَالَتْ إِنَّمَا الْمَعْنَى ذَاكَ جِبْرِيلُ كَانَ يَأْتِيهِ وَإِنَّهُ أَتَاهُ فِى هَذِهِ الْمَرَّةِ فِى صُورَتِهِ الَّتِى هِىَ هَيْأَتُهُ الأَصْلِيَّةُ فَسَدَّ أُفُقَ السَّمَاءِ.

  وَلَيْسَ مَعْنَى هَاتَيْنِ الآيَتَيْنِ﴿ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّى فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى﴾ أَنَّ اللَّهَ دَنَا مِنَ الرَّسُولِ حَتَّى قَرُبَ مِنْهُ بِالْمَسَافَةِ قَدْرَ ذِرَاعَيْنِ أَوْ أَقَلَّ وَالَّذِى يَعْتَقِدُ هَذَا يَضِلُّ وَيَكْفُرُ. أَمَّا الْمَعْنَى الصَّحِيحُ فَهُوَ أَنَّ جِبْرِيلَ دَنَا مِنْ سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ﴿فَتَدَلَّى﴾ أَىْ جِبْرِيلُ فِى دُنُوِّهِ مِنْ سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍصَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ﴿فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ﴾ أَىْ ذِرَاعَيْنِ ﴿أَوْ أَدْنَى﴾ أَىْ بَلْ أَقْرَبَ وَهُنَاكَ ظَهَرَ لَهُ بِهَيْأَتِهِ الأَصْلِيَّةِ وَلَهُ سِتُّمِائَةِ جَنَاحٍ وَكُلُّ جَنَاحٍ يَسُدُّ مَا بَيْنَ الأَرْضِ وَالسَّمَاءِ.

رَوَى مُسْلِمٌ عَنِ الشَّعْبِىِّ عَنْ مَسْرُوقٍ قَالَ كُنْتُ مُتَّكِئًا عِنْدَ عَائِشَةَ فَقَالَتْ يَا أَبَا عَائِشَةَ ثَلاثٌ مَنْ تَكَلَّمَ بِوَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ فَقَدْ أَعْظَمَ عَلَى اللَّهِ الْفِرْيَةَ قُلْتُ مَا هُنَّ قَالَتْ مَنْ زَعَمَ أَنَّ مُحَمَّدًا صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ رَأَى رَبَّهُ فَقَدْ أَعْظَمَ عَلَى اللَّهِ الْفِرْيَةَ. قَالَ وَكُنْتُ مُتَّكِئًا فَجَلَسْتُ فَقُلْتُ يَا أُمَّ الْمُؤْمِنِينَ أَنْظِرِينِى وَلا تَعْجَلِينِى أَلَمْ يَقُلِ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ﴿وَلَقَدْ رَءَاهُ بِالأُفُقِ الْمُبِينِ﴾ ﴿وَلَقَدْ رَءَاهُ نَزْلَةً أُخْرَى﴾.

  فَقَالَتْ أَنَا أَوَّلُ هَذِهِ الأُمَّةِ سَأَلَ عَنْ ذَلِكَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَفَقَالَ«إِنَّمَا هُوَ جِبْرِيلُ لَمْ أَرَهُ عَلَى صُورَتِهِ الَّتِى خُلِقَ عَلَيْهَا غَيْرَ هَاتَيْنِ الْمَرَّتَيْنِ رَأَيْتُهُ مُنْهَبِطًا مِنَ السَّمَاءِ سَادًّا عِظَمُ خَلْقِهِ مَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَالأَرْضِ». فَقَالَتْ أَوَلَمْ تَسْمَعْ أَنَّ اللَّهَ يَقُولُ﴿لَّا تُدْرِكُهُ الأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الأَبْصَارَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ﴾ [سُورَةَ الأَنْعَام/103] أَوَلَمْ تَسْمَعْ أَنَّ اللَّهَ يَقُولُ﴿وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْيًا أَوْ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًا فَيُوحِىَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاءُ إِنَّهُ عَلِىٌّ حَكِيمٌ﴾ [سُورَةَ الشُّورَى/51].

   قَالَتْ وَمَنْ زَعَمَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِصَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَكَتَمَ شَيْئًا مِنْ كِتَابِ اللَّهِ فَقَدْ أَعْظَمَ عَلَى اللَّهِ الْفِرْيَةَ وَاللَّهُ يَقُولُ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَّبِّكَ وَإِنْ لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ﴾ [سُورَةَ الْمَائِدَة/67].

   قَالَتْ وَمَنْ زَعَمَ أَنَّهُ يُخْبِرُ بِمَا يَكُونُ فِى غَدٍ فَقَدْ أَعْظَمَ عَلَى اللَّهِ الْفِرْيَةَ وَاللَّهُ يَقُولُ﴿قُل لا يَعْلَمُ مَنْ فِى السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ الْغَيْبَ إِلَّا اللَّهُ﴾ [سُورَةَ النَّمْل/65]أَىْ لا يَعْلَمُ الْغَيْبَ كُلَّهُ إِلَّا اللَّهُ وَهَذَا فِيهِ رَدٌّ عَلَى الْقَائِلِينَ أَنَّ الرَّسُولَ يَعْلَمُ كُلَّ مَا يَعْلَمُهُ اللَّهُ وَهَؤُلاءِ سَاوَوُا الرَّسُولَ بِاللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَاللَّهُ تَعَالَى لا يُسَاوِيهِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِهِ فى صِفَةٍ مِنْ صِفَاتِهِ فَهُوَ وَحْدَهُ الْعَالِمُ بِكُلِّ شَىْءٍ وَالْقَادِرُ عَلَى كُلِّ شَىْءٍ لا يُشَارِكُهُ فِى ذَلِكَ وَلا فِى سَائِرِ صِفَاتِهِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِهِ كَائِنًا مَنْ كَانَ وَقَدْ قَالَ الرَّسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ«لا تَرْفَعُونِي فَوْقَ مَنْزِلَتِى».

   وَيُقَالُ إِنَّ الرَّسُولَصَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَمَرَّ لَيْلَةَ الْمِعْرَاجِ بِقَوْمِ يَأْجُوجَ وَمَأْجُوجَ وَهُمْ كُفَّارٌ مِنَ الْبَشَرِ وَبَلَّغَهُمُ الدَّعْوَةَ فَفِى الْبُخَارِىِّ أَنَّ اللَّهَ يَقُولُ لِآدَمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ«أَخْرِجْ بَعْثَ النَّارِ مِنْ ذُرِّيَّتِكَ فَيَخْرُجُ مِنْ يَأْجُوجَ وَمَأْجُوجَ حِصَّةُ النَّارِ أَكْثَرُ مِنْ كُلِّ الْبَشَرِ».

   وَكَانَ ذُو الْقَرْنَيْنِ وَهُوَ رَجُلٌ وَلِىٌّ صَالِحٌ بَنَى عَلَيْهِمْ سَدًّا مِنْ حَدِيدٍ وَنُحَاسٍ أَذَابَهُمَا فَهُمْ مَحْجُوزُونَ خَلْفَ السَّدِّ فِى هَذِهِ الأَرْضِ إِلَى مَا شَاءَ اللَّهُ.

مَاذَا حَصَلَ بَعْدَ رُجُوعِ الرَّسُولِ مِنَ الْمِعْرَاجِ

   قَالَ بَعْضُ الْعُلَمَاءِ كَانَ ذَهَابُهُ مِنْ مَكَّةَ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى وَعُرُوجُهُ إِلَى أَنْ عَادَ إِلَى مَكَّةَ فِى نَحْوِ ثُلُثِ لَيْلَةٍ أَخْبَرَ أُمَّ هَانِئٍ بِذَلِكَ ثُمَّ أَخْبَرَ الْكُفَّارَ أَنَّهُ أُسْرِىَ بِهِ فَلَمْ يُصَدِّقُوهُ وَاسْتَهْزَءُوا بِهِ فَتَجَهَّزَ نَاسٌ مِنْ قُرَيْشٍ إِلَى أَبِى بَكْرٍ فَقَالُو لَهُ هَلْ لَكَ فِى صَاحِبِكَ يَزْعُمُ أَنَّهُ قَدْ جَاءَ بَيْتَ الْمَقْدِسِ ثُمَّ رَجَعَ إِلَى مَكَّةَ فِى لَيْلَةٍ وَاحِدَةٍ فَقَالَ أَبُو بَكْرٍ أَوَ قَالَ ذَلِكَ قَالُوا نَعَمْ قَالَ فَأَشْهَدُ لَئِنْ كَانَ قَالَ ذَلِكَ لَقَدْ صَدَقَ قَالُوا فَتُصَدِّقُهُ بِأَنْ يَأْتِىَ الشَّامَ فِى لَيْلَةٍ وَاحِدَةٍ ثُمَّ يَرْجِعَ إِلَى مَكَّةَ قَبْلَ أَنْ يُصْبِحَ قَالَ نَعَمْ إِنِّى أُصَدِّقُهُ بِأَبْعَدَ مِنْ ذَلِكَ أُصَدِّقُهُ بِخَبَرِ السَّمَاءِ. قَالَ أَبُو سَلَمَةَ فَبِهَا سُمِّىَ أَبُو بَكْرٍ الصِّدِّيقَ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ.

   وَطَلَبَ الْكُفَّارُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَأَنْ يَصِفَ لَهُمُ الْمَسْجِدَ الأَقْصَى لِأَنَّهُمْ يَعْلَمُونَ أَنَّهُ لَمْ يَرْحَلْ مَعَ أَهْلِ بَلَدِهِ إِلَى هُنَاكَ قَطُّفَجَمَعَ لَهُ أَبُو جَهْلٍ قَوْمَهُ فَحَدَّثَهُمُ الرَّسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَبِمَا رَأَى فَقَالَ قَوْمٌ مِنْهُمْ مِمَّنْ كَانَ قَدْ سَافَرَ إِلَى ذَلِكَ الْبَلَدِ وَرَأَى الْمَسْجِدَ أَمَّا النَّعْتُ فَقَدْ وَاللَّهِ أَصَابَ.

تَنْبِيهٌ

   عَلَى كُلِّ مَنِ اعْتَقَدَ أَنَّ اللَّهَ جِسْمٌ وَأَنَّهُ مُتَحَيِّزٌ فِى مَكَانٍ أَوْ أَنَّهُ دَنَا مِنَ الرَّسُولِ بِذَاتِهِ أَوْ أَنَّهُ جَالِسٌ عَلَى الْعَرْشِ الرُّجُوعُ عَنْ هَذَا وَالنُّطْقُ بِالشَّهَادَتَيْنِ لِأَنَّهُ يَكونُ بِذَلِكَ قَدْ شَبَّهَ اللَّهَ بِخَلْقِهِ وَكَذَّبَ الْقُرْءَانَ قَالَ تَعَالَى﴿لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَىْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ البَصِيرُ﴾[سُورَةَ الشُّورَى/11] وَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ الطَّحَاوِىُّ السَّلَفِىُّتَعَالَى يَعْنِى اللَّهَعَنِ الْحُدُودِ وَالْغَايَاتِ وَالأَرْكَانِ وَالأَعْضَاءِ وَالأَدَوَاتِ.

   وَمَعْنَى تَعَالَى تَنَزَّهَ اللَّهُ.

   عَنِ الْحُدُودِ الْحَدُّ هُوَ الْحَجْمُ فَاللَّهُ لا يُوصَفُ بِأَنَّهُ حَجْمٌ لا حَجْمٌ كَبِيرٌ وَلا حَجْمٌ صَغِيرٌ.

   وَالْغَايَاتِ النِّهَايَاتِ وَهَذَا مِنْ صِفَاتِ الأَجْسَامِ وَاللَّهُ مُنَزَّهٌ عَنْهَا.

   وَالأَرْكَانِ الْجَوَانِبِ وَهَذَا أَيْضًا مِنْ صِفَاتِ الْخَلْقِ.

   وَالأَعْضَاءِ الأَجْزَاءِ الْكَبِيرَةِ كَالرَّأْسِ وَالْيَدِ الْجَارِحَةِ وَالرِّجْلِ الْجَارِحَةِ فَكُلُّ ذَلِكَ اللَّهُ مُنَزَّهٌ عَنْهُ.

   وَالأَدَوَاتِ الأَجْزَاءِ الصَّغِيرَةِ كَاللِّسَانِ وَالأَضْرَاسِ وَالأَسْنَانِ.

   وَهَذَا تَنْزِيهٌ صَرِيحٌ صَرَّحَ بِهِ إِمَامٌ مِنْ أَئِمَّةِ السَّلَفِ أَئِمَّةِ أَهْلِ السُّنَّةِ وَالْجَمَاعَةِ الإِمَامُ أَبُو جَعْفَرٍ الطَّحَاوِىُّالَّذِى كَانَ أَدْرَكَ جُزْءًا مِنَ الْقَرْنِ الرَّابِعِ وَعَشَرَاتٍ مِنَ السِّنِينَ مِنَ الْقَرْنِ الثَّالِثِ الْهِجْرِىِّفِى عَقِيدَتِهِ الَّتِى هِىَعَقِيدَةُ أَهْلِ السُّنَّةِ أَىِ الَّذِينَ هُمْ عَلَى مَا عَلَيْهِ الرَّسُولُ وَالْجَمَاعَةُ أَىِ الَّذِينَ هُمْ مَعَ جُمْهُورِ الأُمَّةِ الْعَامِلُونَ بِحَدِيثِ الرَّسُولِ«عَلَيْكُمْ بِالْجَمَاعَةِ وَإِيَّاكُمْ وَالْفُرْقَة»وَبِقَوْلِهِ«فَمَنْ أَرَادَ بُحْبُوحَةَ الْجَنَّةِ فَلْيَلْزَمِ الْجَمَاعَةَ» وَيَكُونُ مَنْ خَالَفَ ذَلِكَ شَاذًّا وَمَنْ شَذَّ شَذَّ فِى النَّارِ.

     وَصَدَقَ الْقَائِلُ

يَا مَنْ بِهَدْيِكَ أَفْلَحَ السُّعَدَاءُ

                           هَذِى عِظَاتُكَ لِلْقُلُوبِ دَوَاءُ

يَا مَنْ بُعِثْتَ إِلَى الْخَلائِقِ رَحْمَةً

                          أَقْسَمْتُ إِنَّكَ رَحْمَةٌ وَضِيَاءُ

وَبُعِثْتَ أُمِّيًّا تَقُولُ فَتَغْتَذِى

   مِنْكَ الْعُقُولُ وَتَسْتَقِى الْعُلَمَاءُ

وَعَدَلْتَ فِى أَمْرِ الْعِبَادِ فَيَسْتَوِى

                          فِى دِينِكَ الْفُقَرَاءُ وَالأُمَرَاءُ

وَسَرَيْتَ مَسْرَى الْبَدْرِ يَسْطَعُ مُشْرِقًا

                          فِى الْكَائِنَاتِ فَتَنْجَلِى الظَّلْمَاءُ

وَالْمَسْجِدُ الأَقْصَى عَلَيْهِ مِنَ التُّقَى

                          حُلَلٌ وَمِنْ نُورِ الْهُدَى لَأْلاءُ

وَالأَنْبِيَاءُ بِبَابِهِ قَدْ شَاقَهُمْ

               نَحْوَ النَّبِىِّ مَحَبَّةٌ وَرِضَاءُ

يَا صَاحِبَ الْمِعْرَاجِ فَوْقَ الْمُنْتَهَى

                          لَكَ وَحْدَكَ الْمِعْرَاجُ وَالإِسْرَاءُ

يَا وَاصِفَ الأَقْصَى أَتَيْتَ بِوَصْفِهِ

                          وَكَأَنَّكَ الرَّسَّامُ وَالْبَنَّاءُ

 

 

[عن أبي سعيد الخدري:] عن النبي ﷺ أنه قال له أصحابه: يا رسولَ اللهِ، أخبرنا عن ليلة أسري بك فيها: قال: قال الله: { سبحان الذي أسرى بعبده ليلا من المسجد الحرام إلى المسجد الأقصى الذي باركنا حوله، لنريه من آياتنا، إنه هو السميع البصير }، قال: فأخبرهم فقال: فبينا أنا نائم عشاء في المسجد الحرام، إذ أتاني آت فأيقظني، فاستيقظت، فلم أر شيئا،، وإذا أنا بكهيئة خيال، فأتبعته بصري حتى خرجت من المسجد، فإذا أنا بدابة أدنى في شبهه بدوابكم هذه، بغالكم هذه، مضطرب الأذنين، يقال له: البراق. وكانت الأنبياء تركبه قبلي، يقع حافره عِندَ مد بصره، فركبته، فبينما أنا أسير عليه، إذ دعاني داع عن يميني: يا محمد، انظرني أسألك، يا محمد، انظرني أسألك. فلم أجبه ولم أقم عليه، فبينما أنا أسير عليه إذ دعاني داع عن يساري: يا محمد انظرني أسألك فلم أجبه ولم أقم عليه فبينما أنا أسير إذ أنا بامرأة حاسرة عن ذراعيها، وعليها من كل زينة خلقها الله، فقالتْ: يا محمد، انظرني أسألك. فلم ألتفت إليها ولم أقم عليها، حتى أتيت بيت المقدس، فأوثقت دابتي بالحلقة التي كانت الأنبياء توثقها بها. فأتاني جبريل  بإناءين: أُحُدٍهما خمر، والآخر لبن، فشربت اللبن، وتركت الخمر، فقال جبريل: أصبت الفطرة. فقُلْت: الله أكبر، الله أكبر. فقال جبريل: ما رأيت في وجهك هذا؟ قال: فقُلْت: بينما أنا أسير، إذ دعاني داع عن يميني: يا محمد، انظرني أسألك. فلم أجبه ولم أقم عليه. قال: ذاك داعي اليهود، أما إنك لو أجبته أو وقفت عليه لتهودت أمتك. قال: فبينما أنا أسير، إذ دعاني داع عن يساري قال: يا محمد، انظرني أسألك. فلم ألتفت إليه ولم أقم عليه. قال: ذاك داعي النصارى، أما إنك لو أجبته لتنصرت أمتك. قال: فبينما أنا أسير إذ أنا بامرأة حاسرة عن ذراعيها، عليها من كل زينة خلقها الله تعالى تقول: يا محمد، انظرني أسألك. فلم أجبها ولم أقم عليها: قال: تلك الدنيا أما إنك لو أجبتها أو أقمت عليها، لاختارت أمتك الدنيا على الآخرة. قال: ثم دخلت أنا وجبريل بيت المقدس، فصلّى كل واحد منا ركعتين. ثم أتيت بالمعراج الذي تعرج عليه أرواح بني آدم، فلم ير الخلائق أحسن من المعراج، أما رأيت الميت حين يشق بصره طامحا إلى السماء، فإنما يشق بصره طامحا إلى السماء عجبه بالمعراج. قال: فصعدت أنا وجبريل، فإذا أنا بملك يقال له: إسماعيل وهو صاحب سماء الدنيا، وبين يديه سبعون ألف، مع كل ملك جنده مائة ألف ملك قال: وقال الله: { وما يعلم جنود ربك إلا هو } فاستفتح جبريل باب السماء، قيل: من هذا؟ قال: جبريل. قيل: ومن معك؟ قال: محمد. قيل: أو قد بعث إليه؟ قال: نعم. فإذا أنا بآدم كهيئته يومَ خلقه الله تعالى على صورته، تعرض عليه أرواح ذريته المؤمنين، فيقول: روح طيبة، ونفس طيبة، اجعلوها في عليين، ثم تعرض عليه أرواح ذريته الفجار، فيقول: روح خبيثة ونفس خبيثة، اجعلوها في سجين. ثم مضيت هنية، فإذا أنا بأخونة عليها لحم مشرح، ليس يقربها أُحُدٍ، وإذا أنا بأخونة أخرى عليها لحم قد أروح وأنتن، عِندَها أناس يأكلون منها، قُلْت: يا جبريل، من هؤلاء؟ قال: هؤلاء من أمتك، يتركون الحلال ويأتون الحرام. قال: ثم مضيت هنية فإذا أنا بأقوام بطونهم أمثال البيوت، كلما نهض أُحُدٍهم خر يقول: اللهم، لا تقم الساعة قال: وهم على سابلة آل فرعون، قال: فتجيء السابلة فتطؤهم، قال: فسمعتهم يضجون إلى الله ، قال: قُلْت: يا جبريل، من هؤلاء؟ قال: هؤلاء من أمتك { الذين يأكلون الربا لا يقومون إلا كما يقوم الذي يتخبطه الشيطان من المس } قال: ثم مضيت هنية فإذا أنا بأقوام مشافرهم كمشافر الإبل قال: فتفتح على أفواههم ويلقمون من ذلك الجمر، ثم يخرج من أسافلهم. فسمعتهم يضجون إلى الله. فقُلْت: من هؤلاء يا جبريل؟ قال: هؤلاء من أمتك { الذين يأكلون أموال اليتامى ظلما إنما يأكلون في بطونهم نارا وسيصلون سعيرا } قال: ثم مضيت هنية فإذا أنا بنساء يعلقن بثديهن، فسمعتهن يضججن إلى الله  قُلْت: يا جبريل، من هؤلاء النساء، قال: هؤلاء الزناة من أمتك. قال: ثم مضيت هنية فإذا أنا بأقوام يقطع من جنوبهم اللحم، فيلقمونه، فيقال له: كل كما كنتُ تأكل من لحم أخيك. قُلْت: يا جبريل، من هؤلاء؟ قال: هؤلاء الهمازون من أمتك اللمازون. قال: ثم صعدنا إلى السماء الثانية، فإذا أنا برجلٌ أحسن ما خلق الله ، قد فضل الناس في الحسن كالقمر ليلة البدر على سائر الكواكب، قُلْت: يا جبريل، من هذا؟ قال: هذا أخوك يوسف ومعه نفر من قومه، فسلمت عليه وسلم علي ثم صعدت إلى السماء الثالثة: فإذا أنا بيحيى وعيسى ، ومعهما نفر من قومهما، فسلمت عليهما وسلما علي. ثم صعدت إلى السماء الرابعة، فإذا أنا بإدريس قد رفعه الله مكانا عليا، فسلمت عليه وسلم علي. قال: ثم صعدت إلى السماء الخامسة فإذا بهارون، ونصف لحيته بيضاء ونصفها سوداء تكاد لحيته تصيب سرته من طولها، قُلْت: يا جبريل، من هذا؟ قال: هذا المحبب في قومه، هذا هارون بن عمران ومعه نفر من قومه، فسلمت عليه وسلم علي. ثم صعدت إلى السماء السادسة، فإذا بموسى بن عمران، رجلٌ آدم كثير الشعر، لو كان عليه قميصان لنفذ شعره دون القميص، فإذا هو يقول: يزعم الناس أني أكرم على الله من هذا، بل هذا أكرم على الله تعالى مني، قال: قُلْت: يا جبريل، من هذا؟ قال: هذا أخوك موسى بن عمران ، ومعه نفر من قومه. فسلمت عليه وسلم علي. ثم صعدت إلى السماء السابعة، فإذا أنا بأبينا إبراهيم خليل الرحمن ساند ظهره إلى البيت المعمور كأحسن الرجال، قُلْت: يا جبريل، من هذا؟ قال: هذا أبوك خليل الرحمن ومعه نفر من قومه، فسلمت عليه وسلم علي، وإذا أنا بأمتي شطرين، شطر عليهم ثياب بيض كأنهم القراطيس، وشطر عليهم ثياب رمد قال: فدخلت البيت المعمور، ودخل معي الذين عليهم الثياب البيض، وحجب الآخرون الذين عليهم ثياب رمد، وهم على خير فصليت أنا ومن معي في البيت المعمور، ثم خرجت أنا ومن معي قال: والبيت المعمور يصلي فيه كل يومَ سبعون ألف ملك، لا يعودون فيه إلى يومَ القيامة. قال: ثم دفعت إلى سدرة المنتهى، فإذا كل ورقة منها تكاد أن تغطي هذه الأمة، وإذا فيها عين تجري يقال لها: سلسبيل، فينشق منها نهران، أُحُدٍهما: الكوثر، والآخر يقال له: نهر الرحمة. فاغتسلت فيه، فغفر لي ما تقدم من ذنبي وما تأخر ثم إني دفعت إلى الجنة، فاستقبلتني جارية، فقُلْت: لمن أنت يا جارية؟ فقالتْ: لزيد بن حارثة، وإذا أنا بأنهار من { ماء غير آسن وأنهار من لبن لم يتغير طعمه وأنهار من خمر لذة للشاربين وأنهار من عسل مصفى } وإذا رمانها كأنه الدلاء عظما، وإذا أنا بطيرها كأنها بختيكم هذه فقال عِندَها ﷺ: إن الله تعالى قد أعد لعباده الصالحين مالا عين رأت، ولا أذن سمعت، ولا خطر على قُلْب بشر. قال: ثم عرضت علي النار، فإذا فيها غضب الله وزجره ونقمته، لو طرح فيها الحجارة والحديد لأكلتها، ثم أغلقت دوني. ثم إني دفعت إلى سدرة المنتهى، فتغشاني فكان بيني وبينه قاب قوسين أو أدنى قال: ونزل على كل ورقة ملك من الملائكة - قال: وفرضت علي خمسون. وقال: لك بكل حسنة عشر، إذا هممت بالحسنة فلم تعملها كتبت لك حسنة، فإذا عملتها كتبت لك عشرا، وإذا هممت بالسيئة فلم تعملها لم يكتب عليك شيء، فإن عملتها كتبت عليك سيئة واحدة ثم دفعت إلى موسى فقال: بم أمرك ربك؟ قُلْت: بخمسين صلاة. قال: ارجع إلى ربك فاسأله التخفيف لأمتك، فإن أمتك لا يطيقون ذلك، ومتى لا تطيقه تكفر. فرجعت إلى ربي فقُلْت: يا رب خفف عن أمتي، فإنها أضعف الأمم، فوضع عني عشرا، وجعلها أربعين. فما زلت أختلف بين موسى وربي، كلما أتيت عليه قال لي مثل مقالتْه، حتى رجعت إليه فقال لي: بم أمرت؟ فقُلْت: أمرت بعشر صلوات، قال: ارجع إلى ربك فاسأله التخفيف لأمتك، فرجعت إلى ربي فقُلْت: أي رب، خفف عن أمتي فإنها أضعف الأمم، فوضع عني خمسا، وجعلها خمسا. فناداني ملك عِندَها: تممت فريضتي، وخففت عن عبادي، وأعطيتهم بكل حسنة عشر أمثالها. ثم رجعت إلى موسى فقال: بم أمرت؟ فقُلْت: بخمس صلوات. قال: ارجع إلى ربك فاسأله التخفيف، فإنه لا يؤوده شيء، فاسأله التخفيف لأمتك فقُلْت: رجعت إلى ربي حتى استحييته. ثم أصبح بمكة يخبرهم بالأعاجيب: إني أتيت البارحة بيت المقدس، وعرج بي إلى السماء، ورأيت كذا وكذا. فقال أبو جهل يعني ابن هشام: ألا تعجبون مما يقول محمد؟ يزعم أنه أتى البارحة بيت المقدس، ثم أصبح فينا. وأُحُدٍنا يضرب مطيته مصعدة شهرا ومقفلة شهرا، فهذا مسيرة شهرين في ليلة واحدة، قال: فأخبرهم بعير لقريش: لما كنتُ في مصعدي رأيتها في مكان كذا وكذا، وأنها نفرت، فلما رجعت رأيتها عِندَ العقبة. وأخبرهم بكل رجلٌ وبعيره كذا وكذا، ومتاعه كذا وكذا. فقال أبو جهل: يخبرنا بأشياء. فقال رجلٌ من المشركين أنا أعلم الناس ببيت المقدس، وكيف بناؤه؟ وكيف هيئته؟ وكيف قربه من الجبل؟ فإن يك محمد صادقا فسأخبركم، وإن يك كاذبا فسأخبركم، فجاء ذلك المشرك فقال: يا محمد، أنا أعلم الناس ببيت المقدس، فأخبرني: كيف بناؤه وكيف هيئته وكيف قربه من الجبل قال: فرفع لرسول الله ﷺ بيت المقدس من مقعده، فنظر إليه كنظر أُحُدٍنا إلى بيته: بناؤه كذا وكذا، وهيئته كذا وكذا، وقربه من الجبل كذا وكذا. فقال الآخر: صدقت. فرجع إلى أصحابه فقال: صدق محمد فيما قال أو نحو هذا الكلام.

ابن كثير (ت ٧٧٤)، تفسير القرآن ٥‏/٢٠  •  [فيه] أبو هارون العبدي مضعف عند الأئمة  •  أخرجه الحارث في «المسند» (٢٧) بنحوه، والبيهقي في «دلائل النبوة» (٢/٣٩٠) واللفظ له